Laat D66 zich opheffen

“Laat D66 zich opheffen” (LDZO) is het advies plus de titel van een concept-boek uit 2010 waarin ik diverse artikelen bundelde voor de verkiezingen van dat jaar (zie pdf onderaan). Het laatste kabinet Balkenende was gevallen en de tijd tot de verkiezingen was te kort om een uitgever te vinden. Hans van Mierlo was overleden en mijn vrees was dat dit tot een hernieuwde aandacht voor de “kroonjuwelen” zou leiden. In ieder geval was er tijd die PDF op de website te zetten.

Pechtold zegt over die “kroonjuwelen”: “We hebben ze wel maar ze liggen niet in de etalage.” Dat is geruststellend bedoeld maar is het niet. Hij kan bedoelen dat ze in de brandkast liggen, dat ze behoren tot het DNA van D66, en dat ze ieder moment kunnen opduiken om de politieke discussie te ontregelen.

Kernpunt is dat wetenschappelijk onderzoek toont dat die “kroonjuwelen” helemaal niet leiden tot meer democratie. Het enige dat in 1966 gebeurde was dat Hans van Mierlo enkele verschijnselen uit Amerika uitkoos om te roepen dat dit echte democratie was. Het districtenstelsel, de gekozen premier en burgemeester, het referendum: ja, zij komen allemaal voor in Amerika. Maar Amerika is helemaal geen betere democratie.

Een probleem met D66 is dat men daar stelselmatig weinig belangstelling toont voor wetenschappelijk onderzoek. Het Wetenschappelijk Bureau van D66 is recentelijk omgedoopt tot de Mr. Hans van Mierlo Stichting. Het tekent de situatie. Van Mierlo was een jurist, journalist en “denker in de grote lijn”, en toonde weinig interesse in wetenschappelijk onderzoek.

Een probleem met D66 is dat het vaak nette dames en heren zijn met vaak een achtergrond in de studie Rechten. Dat is vooral een beroepsopleiding met een relatief laag gehalte aan wetenschappelijke training. Men kan scherp leren redeneren over wetteksten en zoals wiskundigen plezier scheppen in het onderscheid tussen “een” en “één”. Maar ja, de wet, dat is niet de wereld. Er ontstaat een hoog “ons kent ons” gehalte, verwijderd van andere delen van de samenleving, met haar buschauffeurs, kruideniers, havenarbeiders, migranten, enzovoorts, behalve wanneer zulke personen ontspoord raken en inderdaad voor de rechter verschijnen. D66 werkt de segregatie in de hand, terwijl het voor een politieke partij juist essentieel is de verschillende sectoren van de samenleving met elkaar in contact te brengen, en te overbruggen wat in de beroepspraktijk gescheiden is geraakt.

Hans van Mierlo was een charmant mens en voor zijn achterban een effectief maar wezenlijk populistisch opererend politicus. De ontzuiling der kerken en ideologieën en de daardoor “verweesde” mens waren zijn thema’s maar deze analyse klopt maar heel beperkt en zijn oplossing van een nieuw richtsnoer van “democratie” was ook maar essayistisch.

Voor de politieke discussie en besluitvorming is het vanaf 1966 destabiliserend dat D66 aan die “kroonjuwelen” vastgebakken zit. Bij tij en ontij steken ze hun kop op, wordt het mode, praten mode-bewuste personen in andere partijen het na. D66 is bereid om verslechteringen in arbeidsregelingen of sociale situaties te accepteren in ruil voor die “kroonjuwelen” welke echter ook verslechteringen in de democratie zijn. D66 zal zich nooit van zijn DNA kunnen verlossen. Laat D66 zich daarom opheffen en ruimte geven aan een echte sociaal liberale partij.