Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Wetenschap is niet 'slechts' een debat tussen mensen met een dure titel

  •  
09-02-2017
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
74 keer bekeken
  •  
roorda

© cc foto: prometheus_lego

Over de politieke controlelijst van Duisenberg (VVD)
Hij had het al aangekondigd op Scienceguide , maar vandaag voegde Pieter Duisenberg van de VVD daad bij het woord en diende een motie in die vraagt om een onderzoek naar de politieke overtuigingen van wetenschappers en mogelijke zelfcensuur. Die motie werd met een krappe meerderheid aangenomen, waarbij de stemmingen vrijwel exact op de links-rechts as verdeeld werden: VVD, PVV, CDA, SGP, DENK, 50PLUS en alle PVV-afsplitsingen stemden voor, PvdA, SP, GroenLinks, D66, CU, PvdD en Groep Monasch allemaal tegen. In een tijd dat wetenschap sowieso onder vuur ligt van de rechterkant is dit natuurlijk een bijzonder pikante en mogelijk schadelijke motie, en minister Bussemaker liet vrijwel direct weten dat ze er niets voor voelt om de motie uit te voeren.
Laat ik voorop stellen dat pluraliteit van opvattingen een groot goed is, juist binnen de wetenschap. Wetenschappelijke consensus kan soms iets moois zijn, maar op de lange termijn is het een recept voor stagnering en dat moet niemand willen. Bovendien is er nauwelijks een issue te vinden waar niet in alle redelijkheid kritiek op gegeven kan worden. Juist binnen de wetenschap, of dat nou over bètawetenschap of over humanities gaat, zijn universele waarheden schaars. Het zou dodelijk voor het intellectuele klimaat zijn als bepaalde onderwerpen of meningen taboe worden verklaard, vanuit welke politieke hoek dan ook. Vergis je bovendien niet: natuurlijk spelen persoonlijke opvattingen een rol bij het bedrijven van wetenschap. Of het nou onderwerpkeuze is, invalshoek of welke argumentatie je aanspreekt, daar zit altijd een element van subjectiviteit in en die is niet los te zien van achtergrond en overtuigingen.
Subjectiviteit De vraag is echter of dat een probleem is, en ik waag dat sterk te betwijfelen. Een goede wetenschapper – opnieuw, ongeacht de discipline – pretendeert niet geen persoonlijke opvattingen te hebben, maar is juist in staat die te herkennen, erkennen en eerlijk te zijn over de relatie tussen zijn of haar onderzoek en overtuigingen. Goed onderzoek blijft overeind staan zonder dat de politieke of persoonlijke overtuiging van de betrokken wetenschapper een rol gaat spelen.
Geijkte procedures als double blind peer review, panelbesprekingen van beursaanvragen en openbaar debat op congressen bestaan juist om dit te garanderen. Wat Duisenberg met dit voorstel doet, is suggereren dat wetenschappers in Nederland daar niet toe in staat zijn, zonder daar verder enige onderbouwing voor te leveren. Erger: hij suggereert dat er een cultuur van censuur heerst waar bepaalde opvattingen niet aan bod kunnen komen, met niet meer dan een enkele anekdote en een vergelijking met de VS. Daarmee maakt hij iedere conclusie die raakt aan een politiek gevoelig onderwerp bij voorbaat verdacht, en dat is schandalig.
Zelfs als je aanneemt dat het niet zo hard bedoeld is, dient zich een tweede probleem aan. Door de conclusies die wetenschappers trekken in relatie te brengen met hun politieke overtuiging, voedt Duisenberg de suggestie dat wetenschap ‘slechts’ een debat is met tegengestelde meningen, maar dan tussen mensen met een dure titel. Dat is volstrekt onjuist; iedere promovendus, laat staan iedere meer senior onderzoeker kan je vertellen dat de grootste waarde van wetenschap zit in je methode; niet in je titel. Wetenschap bedrijven is niet hetzelfde als veel weten, het is een op zo zuiver en transparant mogelijke manier tot conclusies komen. Methodologie is de sleutel daartoe, en tegelijk ook het aspect aan onderzoek dat de meeste energie kost – zowel het opzetten van het onderzoek, als de verantwoording ervan.
Debat Deze ontwaarding van wetenschap, tot ‘slechts’ een stem in het debat van mensen met een politieke opvatting in plaats van een uitgewerkte onderzoeksmethode, past bij de trend van de laatste jaren om kennis en onderzoek te devalueren. De PVV is daarin nog het extreemst, maar vergis je niet in hoe sterk de VVD erin meegaat. Solide conclusies van gerenommeerde onderzoekers en wetenschappelijke instituten worden met regelmaat door VVD-politici weggezet als subjectieve onzin, en ieder VVD-programma kapt geld weg bij fundamenteel onderzoek. Waar de VVD al ruimte ziet voor wetenschap, is het enkel ten bate van bedrijven en de BV Nederland. Wat dat betreft past dit voorstel perfect in het rijtje.
Dit zou nog tot daaraan toe zijn geweest als het voorstel-Duisenberg inderdaad oprecht zou gaan over pluraliteit van meningen in alle departementen. Dat is echter niet het geval; hoewel de motie zelf de taal netjes en neutraal houdt, vertellen zowel Duisenbergs eigen uitlatingen, als hoe de politieke steun van de motie verdeeld is een heel ander verhaal. Duisenberg richt zich expliciet op ‘linkse’ departementen, vooral die in de sociologie eh humanities-hoek. Dat zijn sowieso al departementen waar veel rechtse politici een broertje dood aan hebben: als je het niet snel kunt definiëren in termen van economische winst, als het niet direct ingezet kan worden ten bate van de BV Nederland, is het in de ogen van de VVD al snel waardeloos. Dat ze blijkbaar ook nog eens veel linkse of progressieve groepen zouden aantrekken maakt ze nu helemaal verdacht. Geld betalen voor linkse hobby’s, dat er maar snel een eind aan mag komen.
De onzinnigheid van die opvatting van onderzoek wordt snel duidelijk als we ook maar iets breder kijken naar het nut van kennis van sociale processen voor een samenleving, en die discussie ga ik hier niet helemaal overdoen. Wie daar wat meer over wil weten, raad ik van harte het boek ‘Not For Profit’ van Martha Nussbaum aan. Waar het me hier echter om gaat is dat de andere kant van politieke eenzijdigheid door Duisenberg helemaal niet wordt benoemd. Ik bedoel hierbij specifiek de dominantie van rechts-liberale ideeën over groei, en het gebrekkige besef van de rol van ongelijkheid die de economische faculteit parten speelt. In tegenstelling tot de verdachtmakingen rond de linkse faculteiten is hier wél het nodig bewijs van, en heeft dit bovendien concrete gevolgen gehad. Noch in de aanloop naar de crisis van 2008, noch in de nasleep ervan leken veel economen van de klassieke Friedman-dogma’s over de waarde van de vrije markt en deregulering af te willen wijken.
Verdachtmaking Ik wil daarmee niet beweren dat de economie per definitie het soort partijdige discipline is waar Duisenberg op doelt (dat heeft Yves Smith van Naked Capitalism al voor me gedaan). Ik zeg wel dat het op zijn minst hypocriet overkomt om humanities-departementen wel van partijdigheid te beschuldigen, maar dit onbenoemd te laten. Duisenberg heeft het evenmin over dat ‘andere’ probleem van diverse meningen dat Nederland kent: sinds het emeritaat van Gloria Wekker heeft Nederland geen zwarte hoogleraar meer. Als Duisenberg het wil hebben over of de samenleving zich herkent in de wetenschap, zou hij hiermee eens moeten beginnen. Het feit dat hij dat niet doet, laat zien dat dit hele voorstel niet gaat om onpartijdigheid en pluraliteit in de wetenschap, maar om het verdacht maken van wetenschappers die het aandurven de brave witte consumentensamenleving van de VVD kritisch te bekijken.
Het ligt voor de hand om de vergelijking te maken met Trump, maar dat iets makkelijk is betekent niet dat het onjuist is. Natuurlijk gaat Duisenberg nog niet zo ver te zeggen dat wetenschap bedreven door iemand met linkse sympathieën nepwetenschap is, maar deze motie begeeft zich op een hellend vlak dat wel op een dergelijke plek eindigt. De volmondige steun van de PVV, toch al geen groot vriend van feiten, cijfers en rationele argumenten, zegt wat dat betreft voldoende. Laten we hopen dat Bussemaker voet bij stuk houdt en deze arrogante en onverantwoordelijke motie geen gevolg krijgt.

Meer over:

vvd, politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.