Waarom centrale bankiers een gevaar zijn voor de democratie

De religie van de 21ste eeuw is gebaseerd op winstmaximalisatie. Een autoritaire geloofsbelijdenis waarin het individu zich dient te onderwerpen aan de tucht van de markt. Zolang Westerse samenlevingen (vooral centrale) bankiers behandelen als ware het geestelijk leiders, zal er niks veranderen.

Dat, anno 2015, het machtigste economische instituut, de centrale bank, zo partijdig is en zo openlijk faalt – en niet onder democratische controle staat – heeft weinig met redelijkheid of verlichting te maken, maar veeleer met religie.

De autoritaire onderwerping Sinds de Verlichting vertelt menig Westerling maar al te graag dat de westerse beschaving pas mogelijk werd nadat de mythische wereld van goden werd verlaten – in ruil voor de zekerheid van de wetenschap. Maar wie er psychologisch tegenaan kijkt, ziet iets geheel anders. Immers, in wezen is zelfs de grootste atheïst een religieuze levensopvatting toegedaan; al was het maar omdat ieder mens (bewust of onbewust) idealen heeft en daar op eigen wijze invulling aan geeft; en dat geldt ook voor de gemeenschap als geheel.

Volgens de Amerikaanse psychoanalyticus Erich Fromm draait het bij afgoderij dan ook niet zozeer om het aanbidden van een of andere letterlijk bedoelde godheid; het gaat hier namelijk puur om een bepaalde mentale instelling. En die komt tot uiting in het vergoddelijken van bepaalde dingen in de wereld, zoals bijvoorbeeld het streven naar geld en macht waar menigeen zich vandaag de dag door laat leiden. Een goddelijk geïnspireerde houding als deze sluit trouwens naadloos aan bij de kuddegeest van autoritair en hiërarchisch georganiseerde groeperingen. En wel omdat het individu geacht wordt zich te onderwerpen aan de externe godheid – zoals in ons tijdperk de mens (en de democratie als geheel) geacht wordt zich te onderwerpen aan de macht van de mythische ‘financiële markt’. Overigens, dat sommigen, in met name de Arabische wereld, zich hiertegen verzetten met een al even totalitair tegengesteld wereldbeeld – wekt nu wellicht wat minder verbazing.

De zonde Het verklaart tevens ook het kil aandoende ethische bewustzijn dat alom tegenwoordig heerst. Een gebrek aan eerbied en gehoorzaamheid aan de autoritaire godheid betekent namelijk voor de gelovigen – zonde en boetedoening. In onze wereld, de wereld waarin alles zich onderwerpt aan het grote geld, zie je dezelfde moraal van boetedoening terug in financiële kwesties. Kijk bijvoorbeeld eens naar Griekenland (of in ons eigen land of waar dan ook in het Westen) – in het geval van Griekenland kan een derde zich bijvoorbeeld door alle bezuinigingen geen medische zorg meer veroorloven en is het aantal zelfdodingen explosief gestegen; et cetera, et cetera. Maar in de economische, autoritaire theologie draait het niet om liefde of om redelijkheid, maar om gehoorzaamheid. En dus moeten de Grieken (of wie dan ook) verder bezuinigen zonder dat dit economisch gezien wat oplevert. Religie in plaats van wetenschap dus.

Als rationalisatie (om deze bedenkelijke religieuze drijfveer te maskeren) geldt het idee dat mensen geprikkeld moeten worden ten einde het beste uit zich zelf te halen – en wel door de leefomstandigheden zo moeilijk mogelijk te maken. Het draait immers puur om de eigen verantwoordelijkheid, gelooft men, en voorts dat de mens een puur rationeel opererend wezen is – dat de sociale wetenschappen al meer dan 100 jaar middels allerlei experimenten en observaties aangeven dat deze sociaal darwinistische visie niet strookt met de feiten – doet er niet toe. De religieuze waan lijkt simpelweg te besmettelijk te zijn. In ons eigen land bepleit zelfs het CPB tegenwoordig voor afschaffing van de welvaartstaat teneinde de economie te stimuleren. Er zou zogenaamd geen ander alternatief zijn. Hoe apocalyptisch.

Grafiek 1: arbeidsproductiviteit versus gemiddeld arbeidersinkomen in VS:

Bron: thecurrentmoment.wordpress.com Trickle-down-economics

Neoklassieke economen (zeg maar de gemiddelde econoom van de centrale bank) gaan namelijk uit van het idee van ‘trickle-down-economics’ wat kort gezegd inhoudt: maak een paar mensen, de uitverkorenen, extreem, maar dan ook extreem rijk ten koste van de rest. En als vanzelf zal het geld zich door de samenleving verspreiden.

Alleen… deze theorie is echter nog nooit in de praktijk gevalideerd; wat eens temeer laat zien dat het een geloofsbelijdenis betreft.

Gelukkig zijn de meeste kritische geesten inmiddels aan het twijfelen geslagen. Maar niet dat er wat gaat veranderen overigens. Althans niet op de korte termijn.

Fluwelen handschoenen Centrale bankiers worden door de reguliere pers namelijk aangepakt met dezelfde egards  en fluwelen handsschoenen als waarmee doorgaans een geestelijk leider wordt aangepakt. Eerbied alom dus. Geen woord verder over vermeende partijdigheid van de neutraal geachte banken, terwijl de ongelijkheid gestaag toeneemt; zelfs zeven jaar na het begin van de crisis niet. En ook geen woord verder over de belangrijkste en meest richtinggevende centrale bank ter wereld, de Amerikaanse FED die in private handen is (en dus onmogelijk het algemene belang kan dienen). Als de juiste vragen niet worden gesteld, dan zullen de hoge priesters van de economie almaar rijker en rijker worden; hoe ontwrichtend dit maatschappelijk gezien ook uitpakt.

Dat is tragisch te noemen, maar allerminst vreemd. Voor de gemiddelde journalist is immers de economische woordenbrij afkomstig uit de mond van de gemiddelde bankier hetzelfde als het Latijn van de priester – van vlak voor de Reformatie.

Nog even afwachten dus.