Technologische vooruitgang is extra reden voor een basisinkomen

Vooruitgangsoptimisten stellen zorgeloos dat voor elk probleem een technologische oplossing voorhanden is of komt. En toen rond 1895 voorspellingen voor de dikte van de laag paardenuitwerpselen in de straten van Parijs de 5 meter bedroegen, bij gelijkblijvende groei van het aantal paardentrams, konden zelfs de grootste optimisten niet vermoeden dat binnen 20 jaar dat probleem letterlijk zou zijn verdwenen; immers paarden verdwenen in rap tempo uit het straatbeeld (en daarmee overigens ook een enorme portie dierenleed). Vooruitgangsoptimisten kregen gelijk en onder andere dit voorbeeld heeft veel bijgedragen aan het vooruitgangsdenken, aan de gedachte dat technologie ons altijd zal redden en in principe goed is voor onze welvaart en welzijn. Hoe meer technologische innovatie, hoe meer groei, hoe meer welvaart en welzijn. Dat was en is in veel gevallen nog steeds het mantra.

Fast forward naar 2017 en we weten inmiddels beter. Uit een in het Financieel Dagblad van 11 april 2017 genoemd onderzoek van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) blijkt dat het aandeel van de beloning voor arbeid (lonen) in de economie afneemt ten faveure van beloning van kapitaal (interest en dividend). Werknemers zien hun reële loon niet stijgen, kapitaalverstrekkers zien hun reële beloning wel stijgen. Toenemende inkomensongelijkheid is het gevolg; een ontwikkeling die Piketty in 2013 prominent in de schijnwerpers zette. Wat het IMF-onderzoek nu aantoont is dat de helft van die daling van het loonaandeel moet worden toegeschreven aan (ICT-)technologie. Voor laagopgeleiden is de daling drastisch: van 1995 tot 2009 -7 procent, Voor hoogopgeleiden + 5 procent. Het is een trend die zich wereldwijd voordoet volgens het IMF.

Technologische vooruitgang hoeft dit effect niet te hebben, hij kan ook een zegen zijn. Immers, we hoeven geen geestdodend werk meer te doen en we kunnen alles produceren en organiseren wat we willen met steeds minder mensen. Dit biedt kansen om onze samenleving anders en beter in te richten. Helaas is de wijze waarop we de economie nu hebben georganiseerd daar niet op ingericht.  Die is vooral gericht op meer productie en meer consumptie met de belofte dat er daardoor meer banen komen en een hoger bruto nationaal product.

Het is ecologisch onhoudbaar om kunstmatig de productie te blijven verhogen en de consumptie op te jagen ver voorbij de noodzakelijke behoefte, om zo tijdelijk nieuwe banen te creëren en het bnp te verhogen. Op dit moment moeten we alleen maar harder en tot hoger leeftijd doorwerken, worden er banen geschrapt in arbeidsintensieve sectoren zoals zorg en creëren we een ecologische schuld voor toekomstige generaties in termen van grondstoffentekorten en een hogere CO2-uitstoot.

Laten we nieuwe wegen in slaan door te experimenteren met een basisinkomen. Er zijn allerlei voordelen op te noemen; zo krijgen we meer tijd voor bijvoorbeeld mantelzorg, wordt het aantrekkelijker om eigen bedrijf te beginnen en krijgen we meer ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Kortom, het basisinkomen biedt kansen voor een veel meer ontspannen en duurzamere samenleving waarbij de kwaliteit van leven vooropstaat.