Staan jihadisme en Erdogan haaks op de islam?

Het christendom noemt zich, net als de islam een vredesreligie, maar kent ook de leer van de ‘Rechtvaardige Oorlog’ met regels, waarin oorlog niet beslist uitgesloten behoefde te worden. Heel wat vorsten beriepen zich er op, indien ze meenden ten strijde te moeten trekken, hun zaak mooi voorstellend en zich rechtvaardigend met ‘echt niet anders te kunnen’. President Bush sr. deed dat begin jaren negentig van de vorige eeuw toen hij militair ingreep in Irak, nadat het buurland Koeweit binnenviel.

Islamitische regels inzake oorlog en conflict Zien we in de islam iets analoogs, nu jihadisten met hun aanslagen op onschuldigen en ook president Erdogan voor zijn gevangen zetten van journalisten en anderen, zich mede beroepen op de islam?

Allereerst: Nederland moet en zal waarschijnlijk binnenkort excuses maken aan Turkije voor gemaakte fouten in Rotterdam bij het consulaat jegens een minister met een diplomatiek paspoort. Wat we toen helaas over ons heen kregen, waren onjuiste aantijgingen over ‘Sebrenica’ en indirecte bedreigingen als: ‘Als jullie zo doorgaan, zal geen Europeaan waar ook ter wereld veilig over straat kunnen’. Reden om na te gaan, hoe men in de islam tegen vormen van geweld, ook de verbale, aankijkt.

Bekend is dat publieke onthoofdingen van James Foley en anderen door IS van gezaghebbende islamitische zijde is afgewezen als ‘in strijd met de principes van de Koran en de traditie van de Profeet.’ Islam noemt oorlog een ‘uitzondering’. Voorts springen 7 islamitische regels in het oog: 1) Verklaren van oorlog is niet toegestaan aan kleinere groepen. 2) Een wapenstilstand moet gerespecteerd worden. 3) Krijgsgevangenen doden is verboden. 4) Wat ‘mij’ is aangedaan, mag ik niet overdragen aan een ander ter wrake; schuld is iets persoonlijks. 5) Alleen de rechter bepaalt schuld en straf. 6) Onschuldigen bij conflicten schade toebrengen is taboe. 7) Gelovigen volgen altijd het concept van de ‘Middenweg’ ( Sirat-al-Moestaquiem ) en vermijden dus ‘schadelijk extremisme en fanatisme, zowel in daden en woorden als ook via gevoelens en gedachten’.

‘Dit niet de juiste taal’ De IS-jihadisten treden deze regels met voeten, ook al beroepen zij zich voor het doden wel op citaten uit de Koran, zoals: ‘Dood hen waar je hen ook tegenkomt’ (Koran 2:191). Maar islamgeleerden betogen dat die tekst alleen van toepassing is op een speciale historische situatie. Los daarvan blijft niettemin het beeld overeind dat jihadisten tegen de islam in handelen.

Geldt dat ook voor Erdogan? Ik denk het, ook als het gaat om de islamitische regel ‘onberispelijk te zijn in woorden’, voorkomend in de ‘ Middenweg ’. Turkse moskeekoepels in Nederland omschreven onlangs (23-3) diens provocatieve uitspraken als ‘niet de juiste taal van een president’.

Onschuldigen beschadigen Taal en beleid van Erdogan sporen weinig met genoemde islamitische leer in zeven punten, inclusief de Middenweg. Zeker niet met regel 4, 5 en 6, als we kijken naar de manier waarop na juli ’16 werd gereageerd, met ‘zuivering’ van rechters, journalisten en leraren uit de op vrede en dienst gerichte hizmetbeweging van Fetullah Gülen. Minister Süleyman meldde, dat er 113.000 van hen zijn aangehouden, waarvan er nu nog 47.000 vast zitten (Leids Dagblad 4-4-17).

Het AKP-bewind heeft met die ‘zuivering’, die al gauw ook naar anderen is uitgebreid, heel wat onschuldigen beschadigd , iets wat dus in strijd is met de islam. Ja ook het willekeurig mensen beschuldigen van ‘terrorisme’, onder andere als ze verklaren een nee-stemmer te zullen zijn op 16 april. Te meer omdat de ‘noodtoestand’ in Turkije nog steeds van kracht is, de trias politica nauwelijks meer geldt, er althans geen onafhankelijke rechter meer is, ja alles in handen van het bewind lijkt. Een bewind dat zelfs bankrekeningen van Nederlandse Turken bij Bank Asya blokkeert en hen zo ernstig dupeert.

Democratie in Turkije is versmald tot ‘mogen stemmen van het volk’. Autocratie was er vaker, maar altijd dan ook met verzet van islamzijde. Mogelijk reden voor Turkse Nederlanders, – mezelf even in hun positie verplaatsend -, om bij het uitbrengen van hun stem te bedenken, dat het recente beleid van Erdogan niet alleen strijdig is met democratie, maar in wezen ook met de islam. Geldt dat ook niet voor het Turkse nationalisme dat door hem en anderen, door het referendum tot over de grenzen, zo sterk wordt gevoed?

Einstein noemde nationalisme eens de mazelen van de mensheid, mede omdat dat zo vaak leidt tot conflict en oorlog. Zeker als het vermengd wordt met religie, iets wat we helaas ook bij het christendom nogal eens zagen. Religie kan wel positieve waarden uitstralen, maar is in de kern geen politieke maar een innerlijke zaak. Nationalisme met een islamitisch sausje, zoals nu in Turkije en ver over haar grenzen wordt gepusht, is de valkuil, waarin religie maar al te vaak viel. Een extra reden voor een nee-stem bij het referendum, lijkt me.