Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

PvdA: laat die macht eens los!

  •  
23-03-2017
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
12285709034_00e82c0070_k

© cc-foto: PvdA

Het verlies van de PvdA valt niet simpel te verklaren door een slechte campagne of falende partijleiding.
De PvdA heeft verloren en dus buitelen partijprominenten over elkaar heen met hun analyses. De eerste kwam van Rottenberg, nota bene op de verkiezingsdag zelf. Daarna volgden onder meer scheidend Kamerlid Vos, demissionair minister Plasterk en gewezen prominent Oudkerk. In de zielenroerselen van deze PvdA’ers wordt volop gewezen naar anderen en weten de schrijvers het vooral beter. Opvallend is dat er niet wordt gerept over het eigen aandeel in de nederlaag. Vos en Plasterk vertegenwoordigden de PvdA in de Tweede Kamer en het kabinet, wat hadden zij zelf de afgelopen jaren beter kunnen doen en waarom hebben ze dat niet gedaan?
De verbetervoorstellen die de afgelopen dagen de revue zijn gepasseerd zijn allemaal al eerder gezegd en geschreven. We kennen de varianten: de PvdA moet een ruk naar links maken, maar nu echt. Of: de PvdA moet beter luisteren naar de boze arbeiders. Of: de PvdA moet haar verhaal nog beter uitleggen. De schrijvers van de opiniestukken lijken er vooral van uit te gaan dat bij het juiste verhaal, de juiste visie èn het juiste poppetje de kiezer vanzelf weer zal terugkeren op het PvdA-nest. Deze discussie speelt overigens al 20 jaar want vanaf het begin van de jaren 90 neemt het electoraat voor de PvdA gestaag af. [i]
Het navelstaren heeft geleid tot het invoeren van permanente campagnes, ombudsteams, lijsttrekkersverkiezingen en een nieuw systeem voor ledendemocratie. Geen enkele interventie heeft tot dusver geleid tot structurele kiezerswinst. Bestaat er dan wel een magische formule om kiezers te lokken?  “Ja”, zal Groen Links zeggen, doelend op het succes van Jesse Klaver. De PvdA kent dat fenomeen, de komst van Wouter Bos leidde immers ook tot een opleving. Toch was het Bos-effect maar van korte duur. Je kan je dus afvragen hoe lang Klaver zijn nieuwe kiezers bij zich weet te houden.
Kiezers laten zich nu eenmaal niet makkelijk verleiden tot duurzame relaties met politieke partijen. Ze hebben namelijk wel vertrouwen in onze democratie maar niet in de gevestigde politieke orde. [ii] Populisten spinnen hier garen bij, zij laten de kiezer geloven dat er afgerekend moet worden met die onbetrouwbare club.
Heeft die gevestigde orde het dan zo slecht gedaan? Welnee, Nederland neemt nog steeds een koppositie in op rankinglijstjes waarbij het gaat om zaken zoals educatie, levensverwachting, gezondheid, welvaart en welzijn. Nederlanders vinden zichzelf ook best gelukkig. In een land waar het overwegend goed gaat en mensen zichzelf gelukkig vinden lijkt het onwaarschijnlijk dat de gevestigde orde er met de pet naar heeft gegooid.
Al in 2012 concludeerde de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) dat er twee processen aan de basis liggen van dit wantrouwen, namelijk verdichting en versnelling. Kenmerken van deze processen zijn dat vastigheden verdwijnen. Burgers zijn flexibeler, hebben meer (digitale) contacten en zijn beter geïnformeerd. Bij voorkeur zijn zij georganiseerd in losse, netwerkachtige verbindingen. [iii]
De samenleving is zich steeds meer horizontaal gaan ontwikkelen. Er is dus minder behoefte aan vaste structuren zoals kerk, politieke partij of vereniging. Volgens hoogleraar ‘Transitiekunde’ Jan Rotmans zijn de oude machtsverhoudingen verdwenen en is de verticaal geordende politiek niet in staat is om mee te kantelen. [iv] De verticale, hiërarchische en bureaucratisch georganiseerde politiek past dus niet langer bij de flexibele en horizontaal georganiseerde samenleving.
Het verlies van de PvdA valt dus niet simpel te verklaren door een slechte campagne of falende partijleiding. Aan de basis van dit verlies liggen maatschappelijke ontwikkelingen die niet of nauwelijks te sturen zijn. PvdA’ers die hun analyses beperken tot interne partijperikelen schieten tekort. Ook de wens om weer een brede, grote volkspartij te worden zoals in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw toont weinig realiteitszin. Het politieke landschap is immers ingrijpend veranderd. Nieuwe partijen schieten als paddenstoelen uit de grond en verdwijnen soms ook weer even snel. De kiezer zweeft en wandelt dwars door het speelveld van links naar rechts, van progressief naar behoudend en van populistisch naar confessioneel. De gedachte dat een juiste visie en een juiste lijsttrekker de kiezer terug zal brengen is naïef. Het getuigt van een ouderwetse top-down benadering waarbij de politiek leidt en de burger volgt.
Moet de PvdA dan niets doen? In een zo snel veranderende samenleving is niets doen natuurlijk geen optie. PvdA’ers zouden eens kunnen beginnen met het besef dat het eeuwige terugverlangen naar de macht niet constructief is. Macht is een middel maar kan nooit een doel op zichzelf zijn. Het doel is de politieke inhoud, het waardenprogramma. Dat verhaal moet staan als een huis en de omvang van je aanhang mag daar geen enkele afbreuk aan doen.
[i] A. Korteweg. (17 maart 2017) “Verlies PvdA past in trend van machtsverlies die al jaren aan de gang is”. Volkskrant.
[ii]  Raad voor het Openbaar Bestuur. (2012). Loslaten in vertrouwen: Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt én samenleving.
[iii] Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. (2012). Vertrouwen in burgers.

Meer over:

politiek, pvda, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.