Nederland is saai gebleven

Naargeestig Nederland heeft geen doorbraak tot stand gebracht, zelfs als je de zetels van de PVV en Forum voor Democratie bij elkaar optelt. Het Nederlandse kiesvolk heeft massaal zijn vertrouwen gegeven aan wat Wilders de elite en Thierry Baudet de kartelpartijen noemt. Weliswaar is enige electorale winst geboekt maar de golven van extreemrechts slaan stuk op de golfbrekers die vanuit de stemhokjes zijn gelegd. De honderden buitenlandse verslaggevers zullen dan ook hun biezen pakken op zoek naar het volgende crisisland. ¨Nederland is saai gebleven¨, kunnen zij boven hun artikelen plaatsen.

Kwartfinale Dat is het beeld van buitenaf: populisme blijft een kracht van betekenis maar kan, als puntje bij paaltje komt, worden ingebed. De mond van de boze burgers was een stuk groter dan hun aantal. Om met premier Rutte te spreken: de kwartfinale is gewonnen. De rechtse populisten mogen in de Kamer en vooral op de sociale media blijven schreeuwen maar hun stem zal zijn als die eens roependen in de politieke woestijn. De vijanden van de open maatschappij is hun plaats gewezen.

Maar er valt veel meer te zeggen over deze verkiezingen. De verdeeldheid onder de Nederlanders is groter dan ooit. Misschien illustreert deze uitslag zelfs de verwarring in de geest van de burgers: waar moet het met dit land aan toe? Alle partijleiders hebben op de uitslagenavond dan ook gezegd dat de formatie zeer ingewikkeld zal zijn. Toch tekenen zich al patronen af.

Goede diensten VVD en PvdA hebben weliswaar een ongenadig pak slaag gehad maar dat wordt min of meer goed gemaakt door de winst van de oppositiepartijen die de afgelopen jaren het kabinet Rutte II bij verschillende gelegenheden goede diensten hebben bewezen, zowel in de Tweede als de Eerste Kamer. D66, ChristenUnie en CDA hebben, nu eens alleen dan weer in vereniging, Rutte´s huid gerecht. Ze werden mét de VVD in de verkiezingsnacht al aangeduid als het motorblok van het nieuwe kabinet. Rutte zal met plezier op die basis een derde kabinet vormen. Hij liep niet voor niets de hele avond te glunderen.

De VVD mag de verkiezingen dan verloren hebben, hij heeft ze gewonnen. Als het hem lukt de middenpartijen op één lijn te brengen, kan het beleid van Rutte II in grote lijnen worden voortgezet. Dan verandert er niets in Nederland en is 2017 niet het verhoopte keerpunt in de nationale geschiedenis. Bij dit alles is de rol van de PvdA cruciaal. Het handvol zetels dat zij nog over hebben, is wel genoeg om een coalitie aan een comfortabele meerderheid te helpen.

Kraakporcelein Het is de vraag of Asscher zich een Rutte III in laat lokken of verklaart dat hij voor de oppositie kiest om de partij te hervormen. Blijft hij buiten de coalitieonderhandelingen, dan zal men Jesse Klaver pressen om zijn verantwoordelijkheid te nemen en toe te treden tot het kabinet. We zullen zien hoe handelbaar Klaver zal blijken met het voorbeeld van Diederik Samsom en Jolande Sap voor ogen, die allebei een daverende verkiezingsnederlaag leden nadat zij zich met Rutte hadden geëncanailleerd. Emile Roemer heeft al verklaard nooit met de VVD in een kabinet te willen. Daarom hangt de regeerbaarheid van ons land af van Asscher en/of Klaver. Zijn zij bereid hun lot met Rutte III te verbinden? Zo niet dan kunnen VVD, CDA, CU en D66 alleen met veel hangen en wurgen aan een zeer kwetsbare meerderheid komen, die een of twee dissidenten zó in gevaar brengen. Er is nog eens zo´n kabinet geweest aan het begin van de vorige eeuw. Dat heette in de pers: ¨Het kabinet van kraakporcelein¨.

Extraparlementair Er is nog een alternatief: dat is een extraparlementair kabinet waarmee men in 1913 een uitweg vond, toen het electoraat de politiek met net zo’n onmogelijke Kamer opzadelde. Hoe werkt dat? De ministers sluiten onderling een regeerakkoord maar betrekken daar de fracties niet bij. Alle politieke kopstukken, ook Rutte, gaan naar de kamer. De ministers zijn zeer vakbekwame lieden met een politieke kleur zonder dat zij een hoofdrol spelen in hun partijen. Denk bijvoorbeeld aan de econoom Bas Jacobs (PvdA), Pieter Winsemius (VVD), Hans Wijers (D66), Doekle Terpstra (CDA), Kees Vendrik (GroenLinks). Als de hele politiek Ahmed Aboutaleb oproept om dat kabinet te leiden, zal hij moeilijk kunnen weigeren.

Het eerste extraparlementaire kabinet onder leiding van Cort van der Linden begon met een vlucht naar voren en publiceerde een zeer ambitieus programma. Daarna leidde het Nederland met groot succes door de Eerste Wereldoorlog. Zo´n kabinet handhaaft zich met wisselende meerderheden. Een bokkige kamer wordt met vervroegde verkiezingen geconfronteerd. Dan gaat de vaste regel in de Nederlandse politiek op: wie breekt, betaalt. Deze mogelijkheid lijkt nu ver weg maar kon over een aantal maanden wel eens het enige alternatief zijn voor vervroegde verkiezingen.

Watjes Niettemin blijft dit de kern van de zaak: Nederland heeft voor de vertrouwde bedding gekozen: au fond zijn we een behoudend volk dat op zeker speelt. Je weet wat je hebt maar niet wat je krijgt. Daarom is de meest waarschijnlijke uitkomst van de coalitieonderhandelingen méér Rutte II, continuïteit, kalmpjes aan, dan breekt het lijntje niet, Wij mopperen wel maar als het moment daar is schrikken wij er voor terug om groots en meeslepend te leven. Wij zitten liever lekker bij de kachel. De boze burger is ondanks zijn grote bek en ondanks zijn eindeloos getwitter een watje gebleken. Een watje.