Nederland, desinvesteer uit historisch conflict

Venezuela, Guyana en Suriname zijn de afgelopen maanden verwikkeld geraakt in twee oplaaiende grensconflicten. Vooral van de kant van Guyana neemt de oorlogsretoriek toe en worden er militaire maatregelen genomen om ‘infiltratie’ van hun territorium tegen te gaan. Nederland kan bijdragen de druk van de ketel te halen.

De twee grensconflicten hebben hun wortels in onze koloniale geschiedenis. Guyana (tot 1814/1815) en Suriname (tot 1975) zijn beiden Nederlandse kolonies zijn geweest en hebben onduidelijkheden over hun grenzen voor een deel aan ons te danken. Ondanks deze historische band en het feit dat Venezuela een grens met ons koninkrijk deelt (Aruba, Bonaire en Curaçao), is het opvallend stil rond dit onderwerp. Het zou goed zijn als Nederlandse bedrijven, ngo’s en de overheid actiever zouden bijdragen aan de-escalatie. De vraag is hoe. In de Volkskrant van 13 augustus bepleitte Bram Hoonhout een bemiddelende rol voor Nederland. Dit lijkt vooral een mogelijkheid op de lange termijn, maar biedt geen acute de-escalatie zolang de betrokkenen niet hun toevlucht zoeken in arbitrage van buitenaf. Met de recent toegenomen spanning is de tijd gekomen voor desinvestering in het gebied. Aangezien het conflict draait om de exploitatie van bodemschatten, is de beste weg naar de-escalatie het terugschroeven van onze investeringen hierin.  

Op 17 oktober bracht de Venezolaanse president Nicolás Maduro een bliksembezoek aan Suriname waar hij hartelijk door de recent herkozen president Dési Bouterse werd ontvangen. Zowel Venezuela als Suriname heeft een grensconflict met Guyana en de twee besloten samen te spannen: Suriname zal rijst gaan leveren aan Venezuela nu Guyana dat niet meer doet, en krijgt Venezolaanse steun op het gebied van energievoorziening, duurzaamheid en woningbouw. Het bezoek zette verdere druk op Guyana en een reactie kon niet uitblijven. De Guyanese president kondigde de volgende dag een grootschalig herstel van de defensiecapaciteit aan, inclusief het opleiden van 12- tot 18-jarigen. De Guyanese oppositie vreest dat deze militarisering van de samenleving een terugkeer kan inleiden richting de depressie en onvrijheid van de jaren zeventig.

Het grensgeschil tussen Venezuela en Guyana gaat eeuwen terug, waarbij Venezuela twee-derde van het Guyanese grondgebied claimt. De kern van het huidige conflict is dat Venezuela koste wat het kost wil voorkomen dat er begonnen wordt aan de ontginning van de natuurlijke rijkdommen in het betwiste gebied. Bouterse heeft niet lang daarna, na jaren van stilte,  plotseling het grensconflict met Guyana aan de Surinaamse zuidwestgrens weer op de agenda gezet. De rol van Bouterse lijkt vooral door Venezuela te worden ingefluisterd, maar dient ook een intern Surinaams politiek belang nu er een reeks aan onpopulaire bezuinigingsmaatregelen op stapel staan. 

Het gebruiken van buitenlandse geschillen om binnenlandse spanningen af te wenden levert een gevaarlijke situatie op. Het grensconflict is direct te herleiden tot het minerale potentieel van Guyana, met name op het gebied van de goud-, diamant- en oliewinning. De inzet van het conflict is hoog en de bereidwilligheid van de drie staten om hun claims op te geven is klein. Gezien de mogelijke opbrengsten zijn investeringen in zowel de exploitatie als het verwerven van de gebieden (goedschiks of kwaadschiks) vrijwel onuitputtelijk. Dit geldt wereldwijd vaker voor dergelijke gebieden en kan leiden tot langdurige strijd.

Wat is de Nederlandse rol hierin? Op de eerste plaats onderhoudt Nederland belangrijke economische banden met Venezuela, precies op het gebied van de Venezolaanse olie-export. Langs die weg is Nederland indirect betrokken bij het Venezolaanse belang om het betwiste deel van Guyana te annexeren. Gezien de ernst van het conflict en de indirecte Nederlandse rol zouden we bij moeten dragen aan de-escalatie. Door actieve desinvestering kan men helpen de druk van de ketel te halen. Daarnaast zal men moeten vragen mede-belanghebbenden als internationale mijnbouw- en oliebedrijven het zelfde te doen. Dat nalaten zal bijdragen aan een gevaarlijke escalatie van een conflict waar Nederland gezien de koloniale geschiedenis ontegenzeggelijk mee verbonden is.