Maak een einde aan de wetteloosheid op Nederlandse paardenmarkten

De landelijke politiek moet een einde maken aan de “wildwest-situatie” op paardenmarkten in Nederland. Jaarlijks worden daar duizenden paarden verhandeld terwijl basale wettelijke en dierenwelzijncontroles ontbreken. Er is geen paspoort- en chipcontrole van paarden, adequate medische keuringen ontbreken, handelaren worden niet geregistreerd, evenmin als welk paard van wie is. Bovendien worden belangrijke eisen van de Europese Transportwet structureel niet gehandhaafd. Allereerst zijn de paarden de dupe. Maar deze wetteloosheid versterkt ook de mogelijkheden tot voedselfraude en brengt zelfs risico’s voor de volksgezondheid mee wanneer deze paarden worden geslacht en in de voedselketen belanden.

Een doorsnee paardenmarkt in Nederland is vooral één groot dorpsfeest. Dat geldt vooral voor de drie grootste paardenmarkten in Elst, Zuidlaren en Hedel, waar ieder gemiddeld tweeduizend paarden per keer worden verhandeld. De paarden staan tussen kermisattracties, braderieën, discotenten en tractorshows. Net na middernacht brengen de handelaren hun paarden het liefst, zodat ze zich kunnen voegen bij het dorpsfeest. De handel begint doorgaans pas om 6 uur ’s ochtends en gaat door tot de vroege avond van de dag daarop. Voor de paarden volgt een ware uitputtingsslag.

Paarden staan zo’n 17 uur vastgebonden  De afgelopen jaren is Eyes on Animals regelmatig in gesprek gegaan met marktorganisaties. Vijf jaar geleden was het volstrekt normaal dat handelaren Shetlanders bij hun staarten voortsleepten: de achterbenen spartelend in de lucht, vaak aan iedere hand één pony’tje. Een zeer pijnlijke en wettelijk verboden praktijk. Ik weet nog goed hoe wij in Hedel in 2010 vergeefs ’s nachts probeerden bevoegde handhavers te laten ingrijpen. We spraken de voicemails in van NVWA en Dierenbescherming en vroegen de marktorganisatie in te grijpen. We wezen de aanwezige dorpsagenten en BOA’s op deze strafbare feiten maar zij antwoordden: ‘Onze taak is alleen op de mensen te letten’. Het enige wat we konden doen is bewijzen vastleggen. Mede onder druk van filmpjes op YouTube van mishandelingen, een storm van negatieve media-aandacht en Kamervragen toonden de paardenmarktorganisaties zich daarna wel bereid met ons te praten. 

Ten opzichte van die extreme uitgangssituatie kun je stellen dat veel is verbeterd. Mishandeling geldt niet meer als normaal. In 2011 kwam er een Protocol Welzijn Paardenmarkten, mede opgesteld door de Dierenbescherming. Voortaan zijn op de meeste paardenmarkten ook ’s nachts dierenartsen aanwezig om noodhulp te geven als een paard ernstig ziek of gewond raakt. Paarden worden beter beschermd tegen kermis- en kroeglawaai en staan ruimer en veiliger aangebonden. Er is meer gratis hooi en water aanwezig en eigenaren worden meer aangespoord dat ook te geven aan hun paarden. Vorig jaar werd in Hedel voor het eerst een trekpaard met illegaal gecoupeerde staart van de markt verwijderd -wat uitliep op bedreigingen van Eyes on Animals -inspecteurs maar dat terzijde. En vanaf komend jaar beloven alle paardenmarkten ezels met regendekens te beschermen tegen slecht weer. Tot zover het goede nieuws. Want de meest essentiële maatregelen om wetshandhaving en toezicht op dierenwelzijn te borgen ontbreken nog steeds. Niet voor niets heeft de Dierenbescherming onlangs aangekondigd niet langer haar naam te willen verbinden aan het protocol. Want dat ziet er op papier prachtig uit, maar de belangrijkste huisregels worden in de praktijk niet nageleefd. 

Paardenmarktgemeenten verzuimen hun zorgplicht  Het wordt hoog tijd dat staatssecretaris Dijksma een einde maakt aan de zelfregulering. Ook de gemeenten die paardenmarkten subsidies en vergunningen verlenen, verzuimen hun zorgplicht voor dieren(welzijn). Dat illustreert de gang van zaken in de gemeente Tynaarlo, thuisbasis van de paardenmarkt Zuidlaren. Unaniem steunde de gemeenteraad het plan voor een gemeentelijke verordening die zou voorzien in strikte handhaving van dierenwelzijnregels. Daar is weinig van terecht gekomen. Misschien had het feit ermee te maken dat het opstellen ervan geheel in handen was gelegd van de Zuidlarense paardenmarkt-meester? Het is in ieder geval tekenend voor de zeer innige verstrengeling tussen paardenmarktorganisaties en de plaatselijke overheden. Deze week liet de gemeente Maasdriel, vergunningverlener aan de Hedelse paardenmarkt weten geen extra dierenwelzijnseisen te gaan stellen. En dinsdag 20 oktober in Zuidlaren, zullen de paarden weinig merken van ‘verbeteringen’; ze zullen er nog steeds vanaf middernacht tot 18 a 19:00 uur de volgende dag staan. 

Nog steeds organiseren paardenmarkten geen goede medische ingangscontroles. Een of twee – plaatselijk ingehuurde- dierenartsen bekijken midden in de nacht gemiddeld zo’n tweeduizend paarden. Ieder jaar ziet Eyes on Animals dan ook paarden staan die ziek, gewond en/of kreupel zijn en te jonge, net afgespeende veulens die een dierenarts bij een fatsoenlijke controle eruit had moeten pikken. Een lakse medische controle brengt bovendien risico’s op de verspreiding van dierziektes met zich mee. Zorgelijk is eveneens de afwezigheid van controle op chip en paardenpaspoort en ontbrekende registratie van aanwezige handelaars of welk paard van wie is. Illegaal handelen is zo erg eenvoudig.

Europese Transportregels structureel niet gehandhaafd Bovendien wordt het overgrote deel van de paardenmarktdeelnemers niét gecontroleerd op naleving van de transportvoorschriften. Iedereen die dieren vervoert voor deelname aan een economische activiteit moet voldoen aan de Europese transportwet EC No 1/2005. Ook handelaren en particulieren die hun paarden binnen Nederland verhandelen zouden een ingevuld vervoersdocument moeten kunnen overleggen. En vervoerders van 3 of meer paarden moeten een getuigschrift voor vakbekwaamheid hebben. Geldt er een gedoogafspraak, mevrouw Dijksma? Want de NVWA-vervoerscontroleurs richten zich op de dagen van de grote paardenmarkten op grote (vaak internationale) transporttrucks met paarden. Zo worden soms nog trucks onderschept die zich hadden moeten melden bij de NVWA-exportkeuring op het marktterrein zelf. De pakkans voor wie illegaal wil handelen, blijft echter veel te klein. 

Tot slot: in deze omstandigheden is onvoldoende zicht op de rol die Nederlandse paardenmarkten spelen in de internationale paardenhandel. Volgens Brits onderzoek naar het paardenvleesschandaal zijn in Europa vermoedelijk 50.000 paarden ongeregistreerd verhandeld en in de voedselketen “verdwenen”. Behalve risico’s voor dierenwelzijn, brengt dit mogelijkheden tot voedselfraude en zelfs risico’s voor de volksgezondheid met zich mee wanneer deze paarden worden geslacht en in de voedselketen belanden.