Levensgevaarlijke kokosnoten

Naar aanleiding van het treinongeluk in Amsterdam van vorige maand en de bijna botsing in Utrecht enkele dagen later, heeft het vertrouwen in de trein een grote deuk opgelopen.

Uiteraard wordt het vertrouwen ook beïnvloed door de prestaties van ProRail bij extreem weer, maar op de keper beschouwd vallen de risico’s op ons spoor met gemiddeld een dode per jaar erg mee (zelfdodingen buiten beschouwing latend). Bedenk daarbij ook nog eens dat het Nederlandse spoorwegnet een van de drukst bereden ter wereld is (in ieder geval dat van Europa) en dan kun je wat mij betreft van een goede prestatie spreken. Deze ene jaarlijkse dode valt in ieder geval in het niet bij de doden die jaarlijks vallen in het normale verkeer. Daar vielen maar liefst 640 doden in 2010 en in 2011 was er voor het eerst in jaren zelfs een lichte stijging naar 661 doden.

Toch blijft het negatieve beeld van twee treinen die frontaal gebotst zijn beter hangen dan de goede prestaties die de trein doorgaans levert. Negatieve gebeurtenissen spreken immers zeer tot de verbeelding en zijn vaak mediageniek (denk aan de foto’s van de brand in Moerdijk). Deze zogeheten risicoperceptie maakt dat we de kans en het effect van risico’s hoog inschatten, ook al zijn deze klein of zelfs verwaarloosbaar. Een van mijn favoriete voorbeelden van misperceptie is dat er jaarlijks meer mensen overlijden door vallende kokosnoten dan door haaienbeten. Sterker nog, er vallen wereldwijd zo’n 12 keer meer doden door deze killer noten (ongeveer 150), terwijl in 2011 slechts 12 doden door aanvallen van haaien te betreuren waren.

Een treuriger voorbeeld van het niet correct inschatten van kansen, is dat van de kans op terreuraanslagen. Na de aanslagen in Londen in 2005 was er een enorme stijging in het aantal fietsverkopen te zien, terwijl er jaarlijks vijf keer meer doden in het Londense verkeer vallen.

De statistiek puristen onder u zullen natuurlijk aangeven dat deze getallen niet verdisconteerd zijn naar bijvoorbeeld de blootstelling van de activiteit en dat in het laatste voorbeeld er ook echt een aanslag is geweest. Uiteraard ben ik het daar helemaal mee eens, maar het is ook goed om aan te geven dat er meer is op het gebied van risico’s en veiligheid dan dat wij doorgaans kunnen inschatten. En om aan te geven dat wij bij risico’s ook gedreven worden door emotie. Waarom doen we anders mee aan loterijen als je de winstkansen ziet?

Via dit platform hoop ik vaker de actualiteit rond veiligheid te benaderen en deze te duiden. Tot die tijd ga ik liever in mijn wetsuit tussen haaien duiken dan een cocktail drinken onder een palmboom.