Kindermishandeling vraagt om een actieve overheid

Op 22 februari vond op het Albeda College in Rotterdam een verkiezingsdebat voor jongeren plaats. In de voorbereiding van dat debat mochten jongeren zelf aangeven welke stellingen zij belangrijk vonden om met politici te bespreken. Eén van de stellingen waarover het debat ging was: “De overheid moet zich nadrukkelijk met opvoeden bemoeien om kindermishandeling te voorkomen”. Het was niet alleen opmerkelijk dat de studenten dit thema wilden bespreken; even bijzonder vond ik het dat de meeste aanwezige politici het thema niet zo vonden passen bij een verkiezingsdebat. ‘Opvoeden hoort bij ouders en is geen zaak van de overheid’ was een veel gehoord geluid.

Ik vind dat standpunt bijzonder. Ik probeer het uit te leggen aan de hand van de activiteiten die overheid en tweede kamer ontplooid hebben ten aanzien van het roken. Argumenten om iets tegen het rookgedrag in Nederland te doen waren: 1.het levert een groot gezondheidsrisico op; 2. anderen hebben er last van 3. de financiële schade is groot, met name door verhoging van de kosten van gezondheidszorg. De overheid heeft om het roken te ontmoedigen een variëteit aan maatregelen genomen: roken is duurder gemaakt, afschrikwekkende plaatjes op de pakjes, roken op openbare plekken is verboden en er zijn campagnes geweest om een cultuurverandering te weeg te brengen. Iedereen weet nu: roken is niet lekker en stoer, maar vies, asociaal en ongezond.

De overheid heeft daarbij flink gebruik gemaakt van de mogelijkheden die het had: accijnzen verhogen, wetgeving en publieke opinie beïnvloeden. Aan de persoonlijk vrijheid die mensen hebben om toch een peuk op te steken werd vanzelfsprekend niet getornd. We hechten aan onze vrijheid!

De argumenten tegen roken gelden in minstens dezelfde mate bij kindermishandeling: er is sprake van een groot gezondheidsrisico en kinderen hebben er last van. Er sterft nota bene iedere week één kind aan de gevolgen van kindermishandeling ondanks alle inspanningen die de afgelopen jaren zijn gepleegd. En last but not least: De financiële schade is immens. Ik weet niet wat de maatschappelijk kosten van kindermishandeling zijn, maar als je alle medische, psychologische , juridische en economische kosten bij elkaar optelt moet je toch aan de miljarden komen. En dan hebben we het nog niet over het persoonlijk leed wat velen wordt aangedaan. Beschadigingen die vroeg in het mensenleven structureel, door bijvoorbeeld emotionele verwaarlozing, zijn aangebracht leiden vaak tot een kwetsbare persoonlijkheidsstructuur. Gevolgen: depressie, eenzaamheid, psychische pijn en daardoor moeizaam sociaal functioneren, ziekteverzuim. Uit onderzoek ( Motivaction en Nokidding 2016 ) blijkt dat er een duidelijke relatie bestaat tussen kindermishandeling en zelfmoord…

Terug naar de rol van de overheid. Wat maakt nou dat het niet lukt, ondanks meerdere campagnes die de aandacht vestigen op de kwetsbaarheid van kinderen en de noodzaak van een veilige opvoedsituatie, om kindermishandeling tegen te gaan? Tenslotte is toch ieder weldenkend mens tegen mishandeling.

Mijn stelling is dat er sprake is van een taboe. Een taboe waarmee óók politici besmet zijn geraakt: namelijk wij vinden dat je de opvoeden van kinderen aan de ouders moet overlaten. Punt. Zelfs als die ouders niet erg geschikt zijn; misschien niet eens kinderen willen, kinderen zien als hun bezit of zelf te gespannen zijn om een harmonieuze en veilige omgeving aan kinderen te bieden. We wachten zolang mogelijk met interveniëren. Familieleden en buren die het wagen zich met de opvoeding van een kind te bemoeien wordt al gauw te verstaan gegeven dat het niet op prijs gesteld wordt dat men zich met de ‘wet en regelgeving binnenshuis’ bezig houdt.

Alleen (meestal) als het kalf verdronken is, worden de helden van jeugdbescherming op pad gestuurd om de primitieve opvoedingstechnieken ter sprake te brengen. Maar ook dan is er alom gêne en schaamte.

Zijn Nederlandse ouders dan slechte vaders en moeders ? Gelukkig meestal niet. Maar het blijft een feit dat we bij het kopen van een haardroger of frituurpan eerst goed de gebruiksaanwijzing raadplegen, terwijl we bij verworven ouderschap het trial and error principe hanteren. En dat terwijl je een opvoeding niet over kan doen….

Wat dan ? Ik pleit ervoor dat de overheid doet wat het deed ten aanzien van het roken. Creëer omstandigheden waarin de drempel om te praten over opvoeden laag wordt. Als het taboe er af gaat en we collectief erkennen dat goed opvoeden belangrijk en tering-moeilijk is, dan ontstaat er ruimte om met elkaar een gezondere samenleving te maken. “It takes a village to raise a child” , vaak aangehaald door nationaal pedagoog Micha de Winter, kunnen we dan concreet maken.

Hoe ? Laten we de enorme pedagogische kracht die in Nederland is van consultatiebureau via kinderopvang en primair onderwijs tot aan de universiteit toe beter benutten. Geef deze instituten naast hun hoofdtaak de opdracht om ouders te ondersteunen met de opvoeding in alle leeftijdsfasen. Faciliteer die organisatie, scholen etc. zodat zij opvoedtafels kunnen organiseren zoals dat gelukkig hier en daar in de kinderopvang en het onderwijs al op vrijwillige basis gebeurt. En denk na over een verplichting voor ouders om mee te denken en te praten over opvoeding met goed opgeleide pedagogen. De persoonlijke en collectieve belangen zijn er groot genoeg voor.

En ter zijde: het is ook belangrijk dat er nu eindelijk eens werk gemaakt wordt van een goed functionerend “Veilig thuis”, dat de meldingen van kindermishandeling een goed vervolg moet geven.

Kortom: de stelling van jongeren op het Albeda College was zo gek nog niet. De overheid kán zich meer bemoeien met de omstandigheden waarin kinderen thuis op groeien ( anders gezegd de kinderrechten ), sterker nog de overheid is de aangewezen instantie omdat te doen. Het gaat uiteindelijk om kinderen en dus om onze toekomst!