Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Het islamitische geloof is niet de drijfveer van jihadisten

  •  
04-04-2017
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
494 keer bekeken
  •  
PARIS ATTACKS MASTERMIND

© 2015-11-16 00:00:00 epa05029216 A framegrab made from an undated video released by the jihadist group calling itself Islamic State (IS) allegedly showing Abdelhamid Abaaoud posing with a Kora

Het geloof in de islam is eerder een gevolg dan een oorzaak van extremistische gedragingen
Het is inmiddels een ritueel geworden. Een jihadist pleegt een aanslag, de regeringsleider van het getroffen land verklaart dat het ging om ‘een aanval op onze manier van leven’ en rechtse politici en commentatoren bekritiseren hun tegenstanders omdat die het gevaar van de islam onvoldoende zouden onderkennen. Na de recente aanslag in Londen ging het net zo. De Britse premier Theresa May zei dat Groot-Brittannië was aangevallen vanwege zijn vrijheden, waarna onder meer Geert Wilders en Ayaan Hirsi Ali de “zwakke EU-leiders” aanklaagden voor hun vermeende onwil om de islam als bron van het kwaad aan te wijzen. Maar hoe zit het nu eigenlijk met die verhouding tussen islam en jihadisme? Is het inderdaad zo dat het islamitische geloof terroristen tot hun daden aanzet of ligt het gecompliceerder?
Al in 2008 schreef de Britse geheime dienst MI5 in een rapport dat Britse jihadisten zich nauwelijks aan de dagelijkse regels en voorschriften van de islam houden en weinig van hun geloof af weten. Dat er sindsdien weinig veranderd is, blijkt onder meer uit de manier van werken van de jihadistische ronselaar Khalid Zerkani , die voor zijn arrestatie in 2014 een belangrijke rol speelde in het netwerk dat verantwoordelijk was voor de aanslagen in Parijs en Brussel. Zerkani had weinig op met theologische debatten over de toelaatbaarheid van de jihad, en deed in plaats daarvan veel meer een beroep op de criminele impulsen van zijn protegés. Hij ronselde voornamelijk in het criminele circuit en stond daarbij toe dat zijn aanhangers een deel van de opbrengst van hun criminele activiteiten voor zichzelf hielden, zolang ze ook maar een deel afstonden aan de jihad in Syrië.
Het duidelijkste bewijs voor de geringe betekenis van religieuze inspiratie in de motivatie van jihadisten is echter afkomstig van de Islamitische Staat (IS) zelf. De groep van Abu-Bakr al-Baghdadi houdt in de administratie bij hoe het staat met de religieuze kennis van nieuwe rekruten. Deze documenten, waarvan er in 2015 zo’n 3000 in handen van de Syrische oppositie vielen, laten een opvallend patroon zien: 70% van de nieuwe IS-strijders weet nauwelijks wat de islam inhoudt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het islamitische geloof slechts een van de thema’s is waarmee IS probeert nieuwe rekruten naar het kalifaat te lokken. Voor een veel groter deel bestaat de IS-propaganda uit filmpjes en beelden die het doen voorkomen alsof het leven van een IS-strijder heroïek, avontuur, status en camaraderie biedt.
Speelt de islam dan geen enkele rol in het jihadistisch terrorisme? Wat moeten we dan denken van het feit dat we te maken hebben met een Islamitische – en niet een Christelijke – Staat? Betekent het ‘Allahu akbar’ van de terroristen dan helemaal niets? Zo is het ook weer niet. De islam speelt wel een rol, maar dan niet als een verzameling religieuze dogma’s. De islam is voor jihadisten eerder een kenmerk op basis waarvan zij bepalen of een andere persoon behoort tot hun ‘in-group’, de groep mensen met wie ze zich identificeren. Het duidelijkst blijkt dit uit wat jihadisten zelf zeggen over waarom ze hun aanslagen plegen. Velen van hen leggen hun acties uit als verzet tegen westerse militaire interventies waar moslims het slachtoffer van worden. Ze halen de onderdrukking van de Palestijnen en de burgerdoden die vallen bij westerse bombardementen in het Midden-Oosten aan als redenen om zich met geweld tegen het Westen te keren. Ze zien hun geloofsgenoten in de verdrukking raken en willen daar, los van wat het gedeelde geloof precies inhoudt, een einde aan maken.
De lijst met jihadisten die dit sentiment als motivatie hebben genoemd, is erg lang, maar niemand van hen was op dit punt eenduidiger dan Shezhad Tanweer, een van de daders van de aanslagen in Londen op 7 juli 2005. In zijn martelaarsvideo zei hij : “Wat jullie nu hebben gezien, is nog maar het begin van een reeks aanslagen die doorgaat en sterker wordt totdat jullie je troepen uit Afghanistan en Pakistan terugtrekken en totdat jullie je financiële steun aan Amerika en Israël stopzetten.”
Daarnaast voorzien de islamitische symbolen en strijdkreten in een aantal in wezen apolitieke behoeften die veel jihadisten ook hebben. De zwarte IS-vlag, de islamitische gezangen en het gezamenlijk gebed dragen bij aan het strijdersimago en het groepsgevoel dat een groep als IS voor veel potentiële rekruten aantrekkelijk maakt. Het geloof in de islam is dan eerder een gevolg dan een oorzaak van extremistische gedragingen. De daders laten zich niet door koranteksten tot geweld aanzetten, maar voelen een behoefte aan actie, heroïek en kameraadschap en gaan vanuit die behoeften op zoek naar koranteksten die daar mooi bij passen. De AIVD sprak in dit verband enige tijd geleden al van een ‘knip-en-plak’-ideologie.
Historisch onderzoek heeft uitgewezen dat de daders van de Holocaust lang niet allemaal doorgewinterde nazi’s of fanatieke jodenhaters waren. De Amerikaanse historicus Christopher Browning noemde zijn befaamde studie over een Duitse politie-eenheid die joden uitmoordde niet voor niets ‘ Ordinary men ’. Eenzelfde beeld komt naar voren uit deze zeer boeiende documentaire over Nederlandse vrijwilligers in de Waffen SS. Dit waren grotendeels gewone jongens, gevoelig voor groepsdruk en op zoek naar avontuur, een stoer uniform of gewoon een doel in hun leven. Deze nuance moeten we ook toepassen op het jihadisme. Natuurlijk zitten er religieuze fanatici tussen, maar je kunt de motivatie van een terrorist niet zonder meer aflezen uit de doelstellingen van de beweging waar hij of zij toe behoort. Als we het terrorisme willen begrijpen, moeten we niet ophouden met nadenken zodra we iemand ‘Allahu akbar’ horen roepen.

Meer over:

opinie, leven, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.