Hoop in tijden van verkramping

‘Diehards’ van conservatieve zijde proberen te overtuigen? Gandhi en Luther King leerden ons, dat dit hooguit indirect lukt. Zij hielden in de jaren ’60 de voorhoede van welke hervormingsbeweging ook als strategie voor: het vertrouwen van de middengroepen te winnen.

Als je met mooie idealen die ‘zwijgende meerderheid’ van je vervreemdt, zouden we ons doel voorbijschieten. Onze houding, -een liefdevolle dan wel arrogante uitstraling-, speelt dan mee en zeker de te hanteren ‘middelen’, die volgens Gandhi ‘alles’ zijn, minstens ‘net zo belangrijk als het doel’.

Hoe meer gelijkhebberig men de idealen brengt, des te groter is de angst en weerstand, zeker als je geweld niet uitsluit. Weerstand dus bij de middengroepen, die juist de doorslag kunnen geven in de beoogde vernieuwing. Die angst is er ook door het geweld van het ‘jihadisme’, zoals nu via het ‘kalifaat’, het drama bij een museum in Tunis en via het slagveld in Jemen, (waar nu zelfs ook Saoedie-Arabië met overigens weinig succes militair schijnt te interveniēren).

Dit leidt tevens tot ‘verrechtsing’ van kiezers. We zagen dat onlangs terug in Israël en mogelijk ook bij onze Statenverkiezingen van 18-3. De averechtse effecten van het gebruik van geweld van onderop worden meestal niet ingezien door ‘havikken’, zoals nu de ‘IS-jihadisten’ en voorheen westerse groepen als de Bader-Meinhoff. Soms gebeurt dit echter wel (veel) later. Vandaag zitten we in een zekere verkramping. Dit mede door de –in de geschiedenis van de democratie bovendien erg laat begonnen- niet echt lukkende Arabische Lente en door het Oekraïne-conflict.

Maar er is ook hoop dat die verkramping tijdelijk is. Er is immers sprake van een golfbeweging, als het gaat om de romantisering van ‘geweld voor het goede doel’. Bovendien is het zaak globaal te denken en het historisch perspectief in ogenschouw te nemen, dus de evolutie van de mens, mogelijk een soort plan van het Mysterie (Oerbron) met de mens en zijn bewustzijnsontwikkeling. Er zijn aanwijzingen dat de mens vanaf de M.E. elke 100 jaar minder gewelddadig aan het worden is.

Steven Pinker, hoogleraar aan de Harvard University, betoogt in opmerkelijke studies, dat ‘de afname van geweld/oorlog een hardnekkige historische ontwikkeling is’, ook qua (criminele) moorden in steden, huiselijk geweld en wijziging van waarden als haat en rancune ten gunste van begrip en empathie. Langzaam, we zijn er ook nog lang niet. Maar Pinker onderbouwt, dat we niettemin vandaag  ‘in de meest vredige tijd van het bestaan van onze soort leven’. Heet dat niet hoop, hoe paradoxaal wellicht ook klinkend in onze oren bij de verkramping zoals die nu gaande is, in met name het Midden-Oosten?