Het onvruchtbare roepen om een westerse islam

In Fidan Ekiz’ documentaire “ Alles komt goed? ” verklaarde haar echtgenoot Wierd Duk dat er een westerse vorm van islam moet komen. Hij oogstte met die opmerking in de sociale media veel bijval. Toch voegde hij niet de daad bij het woord. Hij zweeg. Hij sprak niet de geloofsformule uit die iemand onherroepelijk lid maakt maakt van de oemmah , de gemeenschap der moslims. Bekeer je en hervorm de islam van binnenuit. Anders wordt er niet geluisterd. Christenen zijn er ook niet van gediend als heidenen of islamieten uitleggen welke vormen hun geloof moet aannemen. Bovendien is juist de orthodoxe islam een product van de modernisering van de maatschappij, hoe vreemd en paradoxaal dit ook moge klinken.

Opmars van de sluier De islam bevindt zich al decennia in de greep van een soort hervorming. Je kunt dat bijvoorbeeld goed zien aan de opmars van de sluier . Het is misleidend om de nieuwe orthodoxie, die de islam steeds steviger in zijn greep krijgt, te zien als een terugkeer naar oude tijden. Het is een bij uitstek modern verschijnsel. De globalisering van de economie en de onstuitbare ontwikkeling van de techniek brengen overal sociale en culturele revoluties te weeg. Dat is in Europa en Noord-Amerika al bijna twee eeuwen geleden begonnen. Dat bereikt nu alle uithoeken van de aarde. Bij die modernisering hoort een ideologie van kapitalisme en individuele ontplooiing.

De meeste mensen ervaren echter chaos en een Umwertung aller Werte. Zij zoeken houvast. De industriële revolutie, zoals die in ons land vanaf pakweg 1870 vorm kreeg, leidde tot een herkerstening van de grote massa. De gewone mensen – vaak nog analfabeet – beleden een volksgeloof dat was gebaseerd op tradities en rituelen, niet op gedegen kennis van de bijbel en de geloofsregels. Dominees en pastoors gebruikten de verworvenheden van de moderne tijd om hun tot dan toe amorfe kudde de finesses van hun geloof bij te brengen, iets wat tot dan toe technisch onmogelijk was gebleken.

Strenge zedenleer Een strenge zedenleer die de seksualiteit met zware taboes omgaf, maakte daar uiteraard deel van uit. Zo kon men de gedachte koesteren dat met in een ontspoorde maatschappij tenminste niet zélf ontspoorde.

Naar de voormannen van zulke interne missionarissen zijn bij U in de gemeente gegarandeerd straten en scholen genoemd: dr. A. Kuyper, H. Schaepman, dr. De Visser, Talma, Heemskerk, Loeff, mgr. Nolens… Het was een effectief antwoord op de modernisering, die ons land destijds in zijn greep kreeg, niet met elektriciteit en computers, maar met stoom, staal en gas. Het leidde tot een dominantie van de christelijke politiek die pas op het eind van de twintigste eeuw voor het eerst serieus aan het wankelen werd gebracht.

Iets dergelijks gebeurt nu overal in de islamitische landen. De modernisering maakt het mogelijk om de gelovigen opnieuw te bekeren. Dankzij moderne communicatietechnieken kunnen predikers eindelijk de grote massa de finesses van hun geloof bijbrengen. Zo maakt de traditionele volksislam met zijn tradities, zijn heiligenverering en zijn resten van eerder heidendom plaats voor een strak systeem van onwrikbare waarheden en leefregels. Alles wat daar buiten blijft, is bijgeloof en van de duivel. En ook hier zien wij een taboeïsering van het seksuele leven. Zedigheid houdt de gelovige overeind in een materialistische wereld zonder moraal waar het recht van de sterkste lijkt te gelden, het kwade wordt beloond en het goede gestraft.

De godsdienst, een systeem waarin goed en kwaad helder onderscheiden worden, biedt zo houvast. De sharia brengt uitkomst.

Dompers De liberale elite maakte destijds de volgelingen van Kuyper en Schaepman uit voor dompers. Dat is een oud woord voor kaarsendovers. Zij vreesde dat voorgoed het licht uit zou gaan als deze volksleiders aan de macht kwamen. Wij zien eenzelfde houding ten opzichte van orthodoxe moslims. Zij worden beschouwd als de krachten der duisternis. Een verlicht geloof of een bekering tot het ongeloof moeten uitkomst bieden. Dat heeft met het christendom destijds niet gewerkt. De christelijke orthodoxie in Nederland is pas ingestort, toen in de jaren zestig met de klanken van Beatles en Stones in de oren zowel de predikers als de gelovigen de kluisters van hun gesloten denken verbraken. Ook dat had te maken met de modernisering van de maatschappij. Het opleidingsniveau van de bevolking was zo gestegen, dat men zelfstandig kon en durfde te denken. En nóg hield een rechtzinnige bible belt zich glorieus staande. Niet alleen Provo maar ook de EO was een product van de jaren zestig.

Dat biedt hoop voor de toekomst. De bevrijding van de moslims zal uiteindelijk het werk van de moslims zelf zijn. En niet van buitenstaanders met goed bedoelde adviezen over welke interpretatie van de islam de juiste is. Het enige wat die buitenstaanders kunnen doen, is moslims de kans geven om in theorie én in de praktijk als volwaardige burgers te functioneren. En de scherpte van de wet op ze toe te passen als zij daarvan de grenzen met hun daden te buiten gaan. Zoals dat met iedereen hoort te geboren, welke levensbeschouwing hij ook aanhangt.

Terrorisme Zijn we nu klaar? Nee, we zijn niet klaar. Wat buitenstaanders het meest verontrust met betrekking tot de islam, is het terrorisme. Dit weekend nog arresteerde de Rotterdamse politie een viertal verdachten. In het appartement waar zij zich schuil hielden werden wapens en drugs gevonden. Op het eerste gezicht lijkt dat een merkwaardige combinatie. Wat moeten strenggelovigen nu met drugs? Datzelfde weekend doken er filmpjes op van de gebroeders El Bakraoui, die zich in de disco opperbest vermaakten.

Uit de biografie van terroristen blijkt dat zij vaak een crimineel verleden hebben. De reden daarvoor ligt voor de hand. Bij het individualisme dat onze moderne technologische maatschappij kenmerkt, hoort de zucht naar het onmiddellijk en totaal bevredigen van verlangens. Dat is bijvoorbeeld het thema van de meeste productreclames. Wij willen alles en wij willen het meteen. Wij worden uitgenodigd om een shortcut te nemen naar het geluk en sommige burgers volgen daarbij niet de spelregels die de samenleving oplegt: eerbied voor andermans lijf en goed. Zij brengen niet maanden de krant rond voor een scooter maar stelen er een. Zij studeren niet jaren om zich daarna een goed inkomen te verwerven maar gaan in de drugshandel. Zij onderwerpen zich niet een leven lang aan de wet van Allah maar betreden onmiddellijk het paradijs door zich op een vliegveld vol mensen op te blazen omdat zij dan martelaren worden voor het kalifaat.

De gebroeders El Bakraoui waren verwende westerse consumptiekrengen die zich met de minst mogelijke moeite in de kortst mogelijke tijd de eeuwige zaligheid wilden verwerven. Zij zijn een pervers product van de modernisering. Infiltratie en opsporing zijn het enige antwoord op deze bedreiging van de veiligheid. En het besef dat wat geoogst wordt, eens werd gezaaid.

Voor alle duidelijkheid: dit stuk gaat over het klimaat en de omstandigheden die de opbloei van orthodoxe geloofsopvattingen bevorderen, het gaat niet over de inhoud of over de inworteling van die opvattingen bij mensen. Ze geloven serieus wat ze geloven en er is wel degelijk een grote strijd gaande tussen het vrije en het gesloten denken in de wereld.