Het Kremlin-arsenaal om de 'verkiezingen' van 18 september te winnen

Op 18 september worden er in de Russische Federatie (Rusland) ‘verkiezingen’ gehouden voor het federale parlement, de parlementen van 38 van de 85 regio’s, 6 van de 85 regionale gouverneurs en voor raadsleden in alle Russische gemeenten. Het woord ‘verkiezingen’ moet tussen aanhalingstekens worden geplaatst, want het gebeuren heeft niets weg van verkiezingen zoals wij die in West Europa kennen en die voldoen aan de strenge voorwaarden van organisaties als de Raad van Europa en de OVSE.

De laatste parlementsverkiezingen dateren van 2011 en brachten tienduizenden demonstranten op straat en leuzen als ‘Rusland zonder Putin’ vanwege de flagrante verkiezingsfraude. Ging het de Russen in die tijd ging redelijk voor de wind, vijf jaar later is de situatie geheel anders met een gevoelige economische teruggang, lagere pensioenen, onbetaalde lonen, hoge inflatie, ontslagen en overheidstekorten. In Westerse landen zou dat leiden tot felle publieke discussies en goede kansen voor oppositiepartijen. Het Kremlin wil echter koste wat kost onrust zoals in 2011 voorkomen. Daartoe heeft het de afgelopen jaren een enorm arsenaal aan maatregelen genomen om het publieke debat te blijven beheersen en een regime-welgevallige verkiezingsuitslag te verzekeren, zonder dat het van fraude beschuldigd kan worden.

Overigens was sinds President Putin’s aantreden in 2000 de context voor verkiezingen al zo verworden dat ook dit jaar een overwinning van regeringsgetrouwe partijen geen probleem zou moeten zijn zonder aanvullende draconische maatregelen. Immers, drie van de vier in het federale parlement zetelende partijen – regeringspartij ‘Verenigd Rusland’, de ‘Liberale Democraten’ en ‘Rechtvaardig Rusland’ – worden direct door het Kremlin gesteund en beschikken zo over ruime financiële middelen voor hun campagnes. En de vierde, de Communistische Partij, weet precies aan welke regels het zich te houden heeft om te mogen overleven.

Daarnaast zijn praktisch alle belangrijke televisie- en radiostations, dag- en weekbladen in overheidshanden of eigendom van regime-trouwe oligarchen. Zo kan de gemiddelde Rus geloven dat de regeringsgetrouwe partijen de enige positieve nationale krachten zijn en dat oppositiepartijen worden bevolkt door fraudeurs, bedriegers en sex-maniakken.

Hieronder volgen de belangrijkste maatregelen van het Kremlin om de ongelijkheid van het politieke speelveld nog verder te verscherpen.

De verkiezingen werden vervroegd van de per wet vastgelegde maand december naar 18 september. Ook het Kremlin weet dat Russische hoofden tijdens de lange zomervakantie niet naar politiek staan en verlegde daarom eveneens de politieke debatten naar augustus.

Nieuw is verder dat de helft van het aantal parlementsleden nu wordt gekozen in enkelvoudige kiesdistricten. Daardoor is het makkelijker voor de autoriteiten om hen welgevallige kandidaten verkozen te laten worden.

De al sinds jaren bestaande repressieve anti-protest wetten werden verder aangescherpt. Niet alleen zijn er de willekeurig opgelegde straffen als gevangenis en huisarrest, nu zijn ook auto-optochten en tentenkampen verboden en mogen de Federale Veiligheidsdiensten met scherp schieten op demonstranten. Pro-Kremlin demonstraties wordt daarentegen nergens een strobreed in de weggelegd.

Een effectief instrument voor de autoriteiten is de ‘Buitenlandse Agenten’-wet uit 2012. Het Ministerie van Justitie mag organisaties die buitenlandse subsidies ontvangen en zich met ‘politiek’ bezighouden op een lijst van ‘Buitenlandse Agenten’ zetten. Organisaties met zo’n etiket zijn gedoemd hun activiteiten te staken. Inmiddels telt de lijst een 140 organisaties, vooral NGOs die mensenrechten en democratie bevorderen. Even effectief is de wet aangaande de bestrijding van ‘extremisme’. Die term is zo vaag gedefinieerd dat de aan het Kremlin ondergeschikte rechtbanken Kremlin opposanten van het regime voor het minste kunnen veroordelen.

Zo kreeg begin dit jaar een Rus twee jaar gevangenis voor het doormailen van een politieke spotprent aan zijn vrienden. Een 46-jarige huisvrouw kreeg een zware taakstraf voor een vergelijkbaar ‘vergrijp.’ Op de officiële ‘Lijst van Terroristen en Extremisten’ staan inmiddels ook de Krim journalist Semena, de Oekraïense filmmaker Sentsov en de Russische dichter Byvshev, allen vanwege kritiek op Rusland’s gewapende annexatie van de Krim.

Nieuwe wetgeving geeft de autoriteiten de bevoegdheid om kritische websites te sluiten. Dat is inmiddels met 20.000 sites gebeurd. Vanaf september 2015 moeten de gegevens van Russische burgers op servers in Rusland worden opgeslagen. Dat maakt het makkelijker om hun internet-activiteiten te volgen.

Een andere recente wet beperkt het aantal verkiezingswaarnemers en verordonneert dat zij slechts bij één verkiezingslokaal mogen werken en zich daar tenminste drie dagen van te voren moeten aanmelden. Zo krijgen de autoriteiten ruim de mogelijkheid om met de uitslag te rommelen op verkiezingsplekken zonder waarnemers.

Tenslotte zijn er de gebruikelijke, door de autoriteiten getolereerde en vaak geïnitieerde verstoringen van verkiezingscampagnes van de oppositie zoals fysieke aanvallen door ‘jonge mannen in sportkleren’ en zalen waarvan de reservering op het laatste moment wordt geannuleerd.

Het grote aantal en de perversiteit van dergelijke maatregelen tonen de ongerustheid van President Putin en zijn kliek over de echte gevoelens bij de Russische bevolking. Nog begin september volgde een veelzeggend voorbeeld van hun zenuwachtigheid: de enige overgebleven onafhankelijke opiniepeiler, het gerespecteerde Levada-center, werd als ‘Buitenlandse Agent’ bestempeld. Levada, waarvan de directeur het Kremlin in 2014 een “corrupte mafia-achtige” staat noemde, had een peiling gepubliceerd die een afnemende steun voor regeringspartij “Verenigd Rusland” toonde, van 39 tot 31 procent tussen juli en augustus. Een regeringsgetrouw instituut kwam daarentegen met een steunpercentage van 41-45 procent.

De meeste waarnemers verwachten dat het Kremlin erin zal slagen om via de komende verkiezingen een werkbare meerderheid in het nationale parlement te verkrijgen. In het belang van een objectieve kijk op de politieke situatie in Rusland is het te hopen dat via de weinige nog vrije media, blogs en sociale media een betrouwbaar beeld verkregen kan worden van de mate van manipulatie en fraude zijdens het Kremlin.