Het DWDD Boekenpanel versus de recensenten

Van  Oprah’s Book Club  werd wel gezegd dat het de boekverkoop met miljoenen opdreef.  DWDD  doet dat in Nederland in duizendtallen en dat is relatief gezien net zo’n succes, zou ik zeggen. Niet gek dat  de Volkskrant  er vorig weekend een artikel aan wijdde. Het is immers de week voor Propaganda van het Nederlandse Boek, dus kom maar op.

For the record: ik hou niet van  De Wereld Draait Door. Alles in de wereld van Matthijs van Nieuwkerk wordt in één minuut samengevat, dat is het concept. Als je houdt van de diepgang die één minuut biedt, dan is het een perfect programma. Als je houdt van Matthijs van Nieuwkerk, dan is het een perfect programma. Maar met het Boekenpanel, dat maandelijks de beste boeken kiest, is niet veel mis. Tja, een boek krijgt er maar één minuut aandacht, maar dat is toch weer aandacht voor mooie boeken.

Wat mij wel verbaast, is de uitspraak van Gerda Aukes in dit  Volkskrant/Sir Edmund -artikel. Zij zat een paar jaar geleden in het Boekenpanel en zegt:

“Enthousiasmerende boekentips hebben veel meer impact. Wat wij boekhandelaren doen ligt mijlenver af van het werk van recensenten. Het is zonde van de tijd en ruimte dat kranten nog steeds negatieve recensies publiceren. Het is een misverstand dat mensen op de mening van de criticus zitten te wachten. Mensen willen horen wat ze moeten kopen.”

Wow, echt?

Oké, laat ik hier beginnen: wat boekhandelaren doen, ligt inderdaad mijlenver af van het werk van recensenten. Boekhandelaren verkopen namelijk boeken en recensenten niet. Dat is alles. Dat is het hele verschil. Een recensent is een kunstcriticus: iemand die een literair werk probeert te plaatsen in de literatuur van deze tijd en die daaraan vervolgens een beoordeling hangt.

Als Aukes zegt dat enthousiasmerende boekentips veel meer impact hebben, dan vraag ik me af wat zij met die impact bedoelt. Een boekenkritiek kan impact hebben omdat de recensent me laat nadenken over het literaire werk en de literatuur en ja, dan wil ik dat boek ook lezen omdat dat de recensent tot die gedachten heeft aangezet… of niet, maar ik heb toch een beeld gekregen van literatuur die nu verschenen is en dat sluit misschien weer aan bij andere boeken, ideeën, kunst, inzichten uit deze tijd. Recensies vormen ook het literaire wezen, zijn er een essentieel onderdeel van. Maar dat bedoelt Aukes waarschijnlijk niet met impact: zij bedoelt verkoopcijfers. Enthousiasmerende boekentips hebben meer impact op de verkoopcijfers. Dat kan waar zijn, ik weet het niet. Ik weet wel dat een enthousiasmerende boekentip van een verkoper toch vooral een verkooppraatje is. Autoverkopers hebben soms ook van die enthousiasmerende praatjes. Maar op mij hebben zulke praatjes ook wel eens een averechts effect.

‘Het is zonde van de tijd en ruimte dat kranten nog steeds negatieve recensies publiceren.’ Nogmaals, een negatieve recensie is meer dan een negatieve boekentip. Dat zou inderdaad verspilde moeite zijn:  koop dit boek maar niet. Maar een recensent vertelt me meer dan het antwoord op de vraag of ik dat boek wel of niet moet kopen.

‘Het is een misverstand dat mensen op de mening van de criticus zitten te wachten.’ Dát is dus een misverstand. De criticus heeft meer gelezen dan ik, het is zijn/haar werk om literatuur te duiden, ik geniet daarvan. Noem mij een freak, maar ja, ik lees de krant vanwege de boekenbijlage. Zo is een interview met een schrijver in de boekhandel of in  DWDD  ook wezenlijk anders dan een (goed) kranteninterview. Als je op de boekenredactie van  NRC  of  de Volkskrant  of  de Groene Amsterdammer  werkt, en je mag zo’n schrijver interviewen, dan verwacht men wel dat je al zijn/haar eerdere werk ook kent. Bij   DWDD  weten we zeker dat Matthijs de boeken niet gelezen heeft, zoals hij ook niet alle cd’s van alle muzikanten in zijn show kent. Dat kan niet als je elke dag een programma maakt van één-minuut-items. Van de grote kranten en tijdschriften verwacht ik die verdieping wel. Dat maakt hún werk zo interessant – en boekentips vanuit de boekhandel zijn in vergelijking daarmee toch wel plat commercieel, oppervlakkig en simpel. Het is een misverstand dat mensen op zulke meningen zitten te wachten.

‘Mensen willen horen wat ze moeten kopen.’ Sommige mensen wel, ja. Je hebt mensen die eens rustig gaan zitten als op tv een reclameblok begint. Heerlijk! Als  GTST  dan weer verder gaat, gaan ze pas koffie zetten. Het belangrijkste is dan namelijk al geweest en ze weten wat ze moeten kopen. Mensen willen ook graag horen wat ze moeten eten, daarom bestaat  24kitchen. En ze willen horen wat ze moeten luisteren, daarom bestaat de radio. Het is nog best moeilijk kiezen tussen al die zenders. Mensen willen ook graag horen wie ze moeten daten, met wie ze vrienden moeten zijn of niet, waar ze moeten gaan werken en of het al tijd is voor een penisvergroting. Daarom is internet uitgevonden. Mensen willen niet nadenken, daarom hebben we computers! Precies.

Dit alles overwegende, kom ik tot een nieuwe slogan voor  De wereld draait door.

Sommige mensen willen zelf denken. Voor de rest:  DWDD.