Heldhaftig sterven gaat makkelijk, heldhaftig leven is moeilijk

Door het nationalisme en de weerzin tegen heersers die vanuit hun verre paleizen Europa bestuurden was er weinig nodig om elke burger te vervullen van diep wantrouwen ten aanzien van overheden. Het verschil tussen de steden en het platteland werd groter. In het parlement kibbelden de volksvertegenwoordigers zonder ooit tot overeenstemming te komen. Politici die gevoel hadden voor wat burgers bezig hield en waar ze bang voor waren wisten de onvrede perfect te verwoorden en te kanaliseren. Degenen die daar geen gevoel voor hadden zwegen angstig, bezorgd over hun populariteit. Er waren nog maar weinig mensen die niet overtuigd waren van de zin om heldhaftig te strijden voor eigen belang, eigen plek, eigen identiteit, eigen bloed.

Het was 1914. Zingend trokken de jonge mannen naar het front omdat ze geloofden eindelijk iets aan de problemen te kunnen doen. Een terroristische actie in een land dat men alleen van naam kende was voldoende om een oorlog te beginnen en vijf jaar later toen de gesneuvelden geteld werden kwam men uit op naar schatting 20 miljoen dodelijke slachtoffers.

Het is 2016. We slaan de krant open of starten ’s morgens de computer om te zien welke terreurdaad er nu weer gepleegd is, hoeveel vluchtelingen weggetrokken zijn uit de kogelregen en de vuurzee. Degenen die bloed ruiken willen dat we keihard reageren, de wijzen beweren dat het een uitdaging voor onze manier van leven is die gebaseerd is op tolerantie en dat we ons niet uit moeten laten lokken.

En wij? De mensen van goede bedoelingen, die willen dat onze kinderen hun schooldiploma halen en daarna een baan vinden waarin ze gelukkig zijn. Wij die willen dat de bossen en de rivieren voor die kinderen schoon blijven zodat ze veilig kunnen wandelen en zwemmen. Wij die willen dat ze gezond zijn, adem kunnen halen zonder te stikken, niet verleid worden tot gewoontes waar ze diabetes of kanker door krijgen. Wij, mensen van goede bedoelingen, wij weten niet wat we moeten doen.

Iedere week dat ik een blog schrijf en over de behandeling van mijn gezwel vertel, u de groeten doe van de kanker in mijn prostaat, weet ik dat het daar niet over moet gaan. Het echte grote kwaadaardige proces dat ons bedreigt is de samenleving waar we steeds meer tegenover anderen geplaatst worden, mensen die we niet kennen en die onze vijand schijnen te zijn. In 1914 was de toestand zo explosief dat er maar iets nodig was om de boel te laten ontploffen. Het is nu nog niet zo ver, maar bij elke grote mond van een politicus, elke leugen van iemand die we gekozen hebben om onze belangen te behartigen, elk slachtoffer op een boulevard aan zee, in een winkelcentrum, in een kerk of van een gezonken boot komen we dichterbij. Kan iemand ons nog vertellen wat er moet gebeuren?

Ik kan vertellen over mijn grootvader die zich in 1914 meldde om te strijden in die belachelijke oorlog. Omdat hij in Wenen woonde werd hij vrijwilliger om met de Oostenrijkers te vechten tegen de Turken, maar ze wilden hem niet hebben omdat hij een Nederlander was. Dan maar naar het andere front en hij reisde dwars door Duitsland om daar zijn geluk nog een keer te beproeven en deze keer lukte het hem wel. Hij mocht tegen de Fransen vechten. Tien dagen deed hij mee. Daarna ontdekte men dat hij geen Duitser was en moest hij naar huis. Met duizend man vertrokken ze naar het front, waar ze loopgraven maakten in de modder en met driehonderd kwamen ze terug. Mijn opa mocht in de tijdsgeest zijn verstand verloren hebben, hij was gewoon een domme man. Aan hem moet ik geen voorbeeld nemen.

Ik zoek een andere opa en vind die in het boek Goudzand van Konstantin Paustovski. Daarin staat een brief die hij schreef aan zijn neef die in 1915 graag naar de oorlog van de Russen tegen de Duitsers wil: “Ware heldhaftigheid is niet voor de oorlog bestemd, maar voor ons leven hier. Het leven zal heel vaak in kleine en in grote dingen heldhaftigheid van je eisen. Heldhaftig sterven gaat makkelijk, heldhaftig leven is moeilijk.”

Een oplossing vinden voor de problemen van onze tijd is niet gemakkelijk, maar zwijgen helpt niet. Met pessimisme over wat er allemaal zal gaan gebeuren krijg je uiteindelijk gelijk, maar van gelijk hebben word je niet gelukkig. Dank je oom Kotik voor die brief. We moeten heldhaftig leven, optimistisch zijn en  goed beseffen dat wet 1 in het leven is dat mensen die gemakkelijke oplossingen voor moeilijke problemen aandragen nooit gelijk hebben. En ik? Ik ga proberen heldhaftig te schrijven.