Harambe was zijn naam

Een 17 jaar oude gorilla, genaamd Harambe, is doodgeschoten in een dierentuin omdat een peuter van 3 jaar in zijn verblijf viel. Voor de meeste mensen is het kiezen voor het leven van het kind doodnormaal. Toch is er ook veel kritiek op het doden van de mensaap. Is de keuze voor de eigen soort wel altijd de meest voor de hand liggende?

Goed handelen staat centraal binnen de ethische overwegingen. Wat is binnen een gemeenschap aanvaard op basis van gedeelde waarden, onze uitgangspunten en gelet op de normen, de spelregels die we onderling hebben afgesproken? Ethisch handelen komt voort uit een bewustzijn; de mens heeft nagedacht over wat goed en fout is en handelt overeenkomstig. Ons collectief geweten. Maar misschien is de mens door de sociale omgeving wel geconditioneerd om onethisch te handelen of is het ethisch besef slechts een sociale constructie. Mag de keuze van de mens altijd nadelig zijn voor het dier?

Van de oostelijke berggorilla zijn nog maar circa zevenhonderd dieren in leven. De oostelijke laaglandgorilla telt nog circa twee- tot drieduizend dieren. Van de westelijke gorilla zijn er ongeveer 80 duizend dieren. Dat is weinig. Je kunt stellen dat de soort met uitsterven wordt bedreigd. Er zijn 7 miljard mensen. Die soort is niet met uitsterven bedreigd, maar de mens is door veel van zijn daden verantwoordelijk voor substantiële problemen en leed op aarde.

De gorilla deed niets fout. Hij bleef in zijn verblijf en viel niet aan. De ouders van het kind treft op zijn minst het verwijt van het niet goed opletten. De morele gemeenschap is een gecreëerde werkelijkheid. Ethiek is niets meer of minder dan een sociaal contract tussen mensen. De mens is altijd maatgevend.

Bij alle mens-dierkwesties krijg ik hetzelfde commentaar, dat ik ongepaste opmerkingen maak. Ik vind namelijk dat dat er net zo veel aandacht moet zijn voor een koe waar een boer expres met een trekker over rijdt, als voor een gevlucht dood jongetje op een strand.  Want net zoals achter het dode kind op het strand een moreel verhaal zit, kleeft er ook een moreel verhaal aan de gemartelde koe in de wei. En ook aan de gorilla en het kind.

In het eerste geval gaat het om een slachtoffer van oorlog en mensenhandel. In het tweede geval om een slachtoffer van uitbuiting van dieren. In het derde de tragische bevestiging dat een dier een object blijft.

De keuze om Harambe te doden en het kind te redden lijkt een moreel eenvoudige. De keuze om het dode jongetje op het strand erger te vinden dan de dode koe in de wei is ook een keuze voor een soortgenoot. De meeste aandacht dient in ons denken uit te gaan naar de mens, het dier is van ondergeschikt belang. Maar: d at is het alleen omdat wij mensen in deze tijd, op deze plaats en binnen deze cultuur, morele keuzes maken en deze tot ethische wetten hebben gemaakt als een soort van orthodoxe dogma’s.

Mensen tellen zwaar en dieren zijn minder waard. De morele gemeenschap is gesloten. Misschien is dit denken aan een herziening toe. Want laten we eerlijk zijn: moraliteit is een constructie. In vroegere tijden vielen vrouwen buiten de morele cirkel, om over andere mensenrassen maar niet te spreken. Nu staan dieren aan de grenzen, tegen de muren van door mensen bedachte ethiek, omdat de mens nu eenmaal de sterkste soort is. Niet omdat het de beste ethische keuze is.