De onzekerheid van de opdrachtgevers wordt betaald door de zzp’ers

De wet DBA, die schijnzelfstandigheid bij zzp’ers moet aanpakken, wordt uitgesteld. Dat is terecht. De uitvoering van de wet was vastgelopen en zorgde voor veel onzekerheid bij echte zelfstandigen. Uitstel geeft de mogelijkheid om de wet te verbeteren. Wat echter niet moet worden vergeten in het rumoer rond deze wet is dat werkgeversorganisatie VNO-NCW zoveel boter op het hoofd heeft dat een zzp’er er een jaar lang z’n boterham van kan beleggen. Nu de wet is uitgesteld moeten werkgevers als de donder weer opdrachten geven aan al die zzp’ers die door werkgevers zelf aan de kant zijn geschoven.

Jarenlang huren werkgevers zorgeloos zzp’ers in en profiteren ze van hun expertise en flexibele inzetbaarheid. Jarenlang lagen alle risico’s op boetes en naheffingen in het geval van schijnzelfstandigheid bij de zzp’er zelf. Maar toen de opdrachtgevers in de wet DBA medeaansprakelijk werden gemaakt voor schijnzelfstandigheid gooiden ze uit angst voor boetes gemakshalve meteen alle zzp’ers eruit. Resultaat: grote ellende en een verlies aan opdrachten voor echte zelfstandigen. En onnodig bovendien, want in het overgrote deel van de gevallen is er geen sprake van schijnzelfstandigheid, en kunnen zzp’ers gewoon blijven werken.

Het doel van de wet DBA is schijnconstructies aanpakken. De wet is niet goed genoeg en dus moet de wet anders, maar het doel blijft wat mij betreft overeind: schijnconstructies aanpakken. Een schijnconstructie is wanneer je er niet zelf voor kiest om zelfstandige te worden, maar je ertoe wordt gedwongen, omdat dat voor de werkgever nu eenmaal een stuk goedkoper is. Daar tegenover staan de mensen die er wel zelf voor kiezen om als zelfstandige aan de slag te gaan en flexibel inzetbaar te zijn, de gewone zzp’er moet zo gewoon zijn of haar brood kunnen verdienen. In Nederland heb je die keuze en moet niemand je dwingen in een arbeidsrelatie die niet bij je past.

De wet DBA zou het onderscheid tussen een ondernemer en een werknemer makkelijker maken omdat de verantwoordelijkheid voor de juistheid van de arbeidsrelatie nu ook bij de opdrachtgever werd gelegd. Voorheen moest alleen de zzp’er boetes betalen als het mis was, ook als het vooral de opdrachtgever was geweest die profiteerde van de constructie. VNO-NCW steunde de wet DBA van harte, de wet zou de wereld van de opdrachtgever en zzp’er een stuk duidelijker maken.

In feite deed de wet DBA dit: de wet uit 1907 over wat een werknemer was kwam weer ‘bloot’ te liggen. Tot die tijd zorgde het systeem van de VAR ervoor dat opdrachtgevers er eigenlijk niet naar hoefden te kijken. Maar die wet bleek niet toegesneden te zijn op de moderne kennissamenleving. De begrippen ‘gezag’ en ‘vrije vervanging’ uit die wet werden door de Belastingdienst anders begrepen dan de moderne kenniswerker dat doet. Bijvoorbeeld: een zelfstandig journalist zou volgens het oude begrip ‘gezag’ geen bespreking over de inhoud van een artikel mogen voeren, omdat dat dan ‘gezag’ zou betekenen. Als een IT-er speciaal voor z’n specialisme werd ingehuurd en zich dus niet kon laten vervangen betekent dat niet dat hij een werknemer is.

De Kamer en de regering zagen al snel dat bij de aanpak van schijnconstructies ook gewone zelfstandigen er last van kregen. In september en ook afgelopen week weer beloofde de regering niemand te beboeten die te goeder trouw was. Maar op de een of andere manier verloor iedereen het gezond verstand over wat een ondernemer was. De bedrijven trokken eerst hun handen van de zzp’ers en daarna van de wet af. Maar in het overgrote deel van de gevallen is er helemaal niets aan de hand en kunnen zzp’ers gewoon blijven werken.

Wat mij zo enorm verbaast, en waar ik ook boos over ben is dat opdrachtgevers vanwege de kans dat zij bij enkelen moeten bijbetalen, ze gemakshalve alle zzp’ers de laan uitsturen. Zo dragen ze bij aan de nodeloze paniek en ellende. De onzekerheid van de opdrachtgevers werd weer betaald door de zzp’ers.

Weet je wat de leden van de werkgeversorganisatie moeten doen, althans, als ik ze nog serieus wil nemen? Als de donder weer de zzp’ers inhuren. Zzp’ers zijn terecht boos over hoe deze wet uitpakt. Maar een deel van die boosheid is veroorzaakt door de opdrachtgevers. Die alleen de lusten van zzp’ers wilden dragen, maar bij eventuele lasten ze als een haas aan de kant zetten.