De onvermijdelijke dood van het papieren boek

In de Volkskrant beweert de Belgische liberale politicus Guy Verhofstadt dat het papieren boek niet zal verdwijnen. Ik schrok een beetje toen ik zijn betoog las.

Volgens Verhofstadt zal het papieren boek niet verdrongen worden omdat er “zelden een nieuw medium (werd) geïntroduceerd dat de reeds bestaande media afschreef.” Hij stelt: “Ik zie het papieren boek daarom niet verdwijnen. Is er één papieren krant verdwenen sinds we vele kranten dankzij een internetversie ook online kunnen lezen? Zal ik m’n papieren boeken naar de tweedehands boekwinkel brengen omdat ik een boek ook als e-book kan lezen?”

Ik weet niet of Verhofstadt het nieuws een beetje volgt maar papieren kranten verdwijnen in hoog tempo. Als model-Europeaan zal het hem misschien niet zo opvallen omdat het vooral lokale en regionale kranten zijn die verdwijnen. Dat wordt echter wel alom gezien als een probleem. In Europa en de VS – waar kranten sneuvelen als muggen op een autobumper – vragen politici en journalisten zich af hoe het verder moet met de nieuwsvoorziening. Internet is beslist niet de enige oorzaak voor die dramatische ontwikkeling maar wel een van de belangrijkste. 

Voor wat betreft het naar de tweedehands boekhandel brengen van papieren boeken, voor Verhofstadt zo ondenkbaar, kan ik hem melden dat ik die gang vorig jaar zelf gemaakt heb. Tachtig procent van de boeken die ik bezat heb ik weggedaan en ik heb er nog geen moment spijt van gehad. Sterker nog, ik overweeg nog eens met de stofkam door de rest te gaan om te zien wat er nog meer weg naar het antiquariaat kan. Cd’s en dvd’s gingen dezelfde weg. Wat gedigitaliseerd is hoef je niet op een analoog medium te bewaren.

Sinds een jaar lees ik kranten en tijdschriften op een iPad. Dat bevalt erg goed. Ik hoef ’s ochtends niet meer naar de brievenbus te lopen of als ik vroeg wakker ben te wachten tot de bezorger is geweest. Ik sjouw niet meer iedere maand met een zware vracht naar de papierbak. Digitale boeken koop ik eveneens online. Dat gaat zo ver dat ik niet meer wist wat ik moest doen met de boekenbonnen die ik laatst ontving. Ik heb ze uiteindelijk weggegeven.

Nee, het papieren boek zal niet een, twee, drie plotsklaps verdwijnen. Veranderingsprocessen gaan vaak veel langzamer dan de enthousiaste voorstanders denken. Maar het einde is onontkoombaar. Verhofstadt denkt dat het ene medium het andere niet verdringt. Op die stelling is wel wat af te dingen. Het telegram is verdwenen, de telex ook. Maar veel relevanter is het meestal verzwegen voorbeeld van de typemachine. In amper tien jaar tijd geschiedenis geworden. Die verdwijning bewijst dat er ook zonder gebruik van papier boeken geschreven kunnen worden. En als ze zo geschreven worden, waarom dan niet ook zo gelezen?

Ik zei dat ik schrok van het betoog van Verhofstadt. Niet vanwege zijn voorliefde voor papier maar omdat ik hem hoog acht als het gaat om Europa en graag luister naar zijn vergezichten over Europese eenwording. Ik twijfel nu plots of hij daarbij niet soortgelijke denkfouten maakt.