De mensenrechtensituatie in Rusland kan dus wél nog slechter

De uiterst belabberde mensenrechtensituatie in Rusland is inmiddels genoegzaam bekend. In de rapporten van alle gerespecteerde mensenrechtenorganisaties, alsook in de nog weinige onafhankelijke Russische media, scoort het rijk van Vladimir Putin al jaren bedroevend laag. De bodem leek inmiddels bereikt, maar recente ontwikkelingen laten zien dat het land nog verder kan zinken.

Actief uitbuiten Zo is daar de benoeming door het Russisch parlement op 22 april van de nieuwe Ombudsman voor Mensenrechten. Dat bestond het om Tatyana N. Moskalkova te kiezen, gepensioneerd generaal-majoor van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en parlementslid van een Kremlin-vriendelijke partij. Zij heeft geen enkele ervaring met mensenrechten en heeft altijd houwdegen-achtige posities ingenomen. Direct na haar benoeming fulmineerde ze tegen het Westen en de VS die ‘de mensenrechtensituatie’ actief uitbuiten om Rusland te verzwakken Ook benadrukte ze het belang om te vechten voor de rechten van buiten Rusland woonachtige Russen en om ‘de Russische waarden te verdedigen, niet alleen de rechten van individuele personen.’ Na het protest van Pussy Riot in een kerk in 2012 had ze al eens een nieuwe wet voorgesteld om ‘aanvallen op de moraliteit’ te bestraffen. In 2015 kwam ze met het idee om de naam van het Ministerie van Binnenlandse Zaken te veranderen in ‘Cheka’, de eerste Sovjet staatsveiligheidsdienst, berucht vanwege zijn centrale rol in Stalin’s zuiveringen die aan een miljoen Sovjet-burgers het leven kostten.

Onrust onder de bevolking Op 5 april kwam President Putin onverwacht met het besluit voor de oprichting van een ‘Nationale Garde’ (NG) op te richten. Deze zal bestaan uit politie-eenheden van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, onder meer de openbare orde troepen OMON en de snelle interventie-eenheden SOBR. De NG rapporteert direct aan Putin en staat onder leiding van zijn voormalige judo-partner en bodyguard, KGB officier Viktor Zolotov. Volgens Putin is een NG nodig voor een effectievere bestrijding van terrorisme en de georganiseerde misdaad. Ook Russische waarnemers stellen echter dat NG-manschappen voor dit soort activiteiten niet geëigend zijn. Het zijn eenheden die worden ingezet voor de beheersing van oproer. De ware reden voor de oprichting van een NG is veeleer de zorg van Putin en zijn kliek voor onrust onder de bevolking in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van komende september.

Een Russische opiniepeiling van medio april laat zien dat het vertrouwen in de overheid en de President het laatste jaar opmerkelijk is gedaald. 49 procent van de ondervraagden zouden nu voor Poetin stemmen, tegen 60,5 procent in 2015 en 70 procent in 2014. Zij zeiden ontevreden te zijn over de prijsstijgingen, de lagere lonen en pensioenen, de corruptieschandalen, slechte betrekkingen met het Westen en de achteruitgang in de gezondheidszorg en onderwijs.

Censuur op internet Enkele dagen na Putin’s besluit kwam Alexander Bastrykin, het hoofd van de Russische federale recherche, met voorstellen voor vergaande censuur op het internet. Tegelijkertijd stelde hij voor om het niet-erkennen van het zgn. Krim-‘referendum’ uit 2014 als een daad van crimineel ‘extremisme’ te beschouwen, met zware straffen. Internet-censuur is volgens hem nodig in de strijd tegen de ‘hybride’ oorlog die Amerika en andere landen tegen Rusland voeren. Onderdeel daarvan zijn ‘de sancties tegen Rusland en besluiten van internationale gerechtshoven’. Ook Bastrykin is een vertrouweling van Putin, zij studeerden samen in wat toen nog Leningrad heette.

Een laatste voorbeeld van de neerwaartse spiraal inzake mensenrechten is het besluit van de Russische autoriteiten op de bezette Krim van 26 april om de ‘Mejlis’ te verbieden, het vertegenwoordigend orgaan van de Tataren op de Krim, onder het voorwendsel dat het een ‘extremistische organisatie’ zou zijn. De Tataren zijn de oorspronkelijke bewoners van de Krim die onder Oekraïens bestuur een grote mate van autonomie hadden. Vanaf het begin verzetten zij zich fel tegen de volkenrechtelijk illegale annexatie en worden door de Russische bezetters en hun lokale meelopers zwaar geïntimideerd en vervolgd.

Het is in het belang van Nederland en de Europese Unie dat ook Rusland uiteindelijk een stabiele democratische rechtstaat wordt met een welvarende economie. Daaraan bijdragen is onder de huidige omstandigheden een bijna onmogelijke opgave. Een eerste prioriteit voor West-Europa is ervoor te zorgen dat er een einde komt aan Ruslands dreigingen ten opzichte van de democratische staten op het Europese continent. Daarnaast moet het de ‘spill-over’ van het verziekte Russische politiek-economische systeem naar het Westen tegengaan. Daarbij gaat het in de eerste plaats om de aankopen van onroerend goed en bedrijven door Russische oligarchen, corrupte politici en ambtenaren die met hun miljarden dollars een gevaarlijk corrumperende invloed op het Westeuropese samenlevingsmodel uitoefenen.

Beeld: Firdous Omar