De botte bijl van Blok

Sinds het aantreden van minister Blok – als minister die verantwoordelijk is voor het wonen – is bij de huurders van sociale huurwoningen en de woningcorporaties de stormbal gehesen. Blok – voorheen fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer – is een echte vrijemarktfundamentalist. Dat is in zijn beleid goed te merken.

De afgelopen jaren zijn bij een aantal corporaties behoorlijke wantoestanden in de publiciteit gekomen: gegoochel met derivaten, speculatie met corporatiegeld, uit de hand gelopen salarissen bij directeuren. Vrijwel alle deskundigen op het gebied van volkshuisvesting wijten deze treurige ontwikkeling aan het feit dat corporaties, 20 jaar geleden, min of meer verzelfstandigd werden en werden geacht hun sociale taak als marktpartijen uit te voeren. Toezicht op de manier waarop ze dat gingen doen heeft helaas niet of onvoldoende gefunctioneerd.

Het medicijn van Blok is nu: meer markt in de woningsector. Hij borduurt daarbij voort op uitlatingen van voorganger Donner, die van mening was dat er eigenlijk niet veel behoefte meer zou zijn aan sociale huurwoningen. Verkopen die handel! En van de opbrengst de overige voorraad huurwoningen bij de tijd brengen. De zogenaamde vermogensovermaat zou gaan naar de schatkist: de verhuurdersheffing.

Vermogensovermaat, een duister begrip. Het is een uitvinding van het Centraal Plan Bureau, dat een kleine 10 jaar geleden bedacht dat je de waarde van huurwoningen niet moest bepalen aan de hand van de stichtingskosten of boekwaarde – wat tot op dat moment de gebruikelijke gang van zaken was – of op de zogenaamde bedrijfswaarde (de waarde die je aan huizen kunt toekennen op grond van de feitelijke huuropbrengst) maar op grond van de marktwaarde: de prijs die je voor een huis kunt krijgen als het leeg wordt verkocht.

Dat scheelt nogal wat. In dit staatje kun je zien hoeveel (gegevens CFV 2010)

Door dit soort overzichten kwamen de verhalen in politiek en media in zwang dat bij de corporaties “het geld tegen de plinten klotst”. Verhalen die er uiteindelijk bij het huidige regeringsbeleid geleid hebben tot het ‘afromen’ van die rijkdom met een verhuurdersheffing van op termijn 2 miljard per jaar.

Maar klopt dat ook? Wat is eigenlijk de waarde van een woning? Blok ziet een woning als een beleggingsobject waar op de woningmarkt – koop- of huurmarkt, maakt niet uit – vraag naar is. Volkshuisvesting raakte als term in onbruik. Die term geeft aan dat een fatsoenlijk dak boven het hoofd van iedereen een maatschappelijk doel is.

Tegenwoordig spreekt men dus van de woningmarkt. Huurders worden klanten of woonconsumenten. En corporaties moeten zich marktconform gedragen en zich beperken tot de bescheiden rol van het verhuren van een restvoorraad van sociale huurwoningen aan mensen met een inkomen van rond of vlak boven het minimumloon. Dat – zeker in de huidige tijd – de middeninkomens dan volledig in de kou komen te staan lijkt Stef Blok niet te deren, of wordt gewoon ontkend. Het past simpelweg niet in zijn denkraam.

Wen er maar aan. In de volkshuisvesting zullen we de komende jaren wel vaker te maken krijgen met ‘de botte bijl van Blok’.