Asscher bedrijft verkiezingstactiek, maar hij waarschuwt wel terecht

Lodewijk Asscher wil voorkomen dat de verkiezingsstrijd een wedloop wordt tussen Mark Rutte en Geert Wilders. Daarom probeert hij zichzelf te profileren als de pool van verzet tegen de PVV. In een politieke werkelijkheid waar op links alleen Jesse Klaver de volle zalen trekt, is dat noodzakelijk om niet te worden gemarginaliseerd. Zijn spin doctors hebben hem ongetwijfeld uitgelegd dat het rampzalig zou zijn om de resultaten van het kabinet Rutte II tot inzet van de verkiezingen te maken. Daar kun je het maar beter niet over hebben als je zoveel mogelijk zetels voor de PvdA vast wil houden.

Diederik Samsom verloor veel meer dan de verkiezingswinst van 2012, zodra Rutte hem in zijn dodelijke omarming had genomen. Derhalve heeft Asscher het niet over de resultaten uit het verleden, maar de bedreigingen van de toekomst. Hij richt zijn pijlen op Trump en daardoor indirect op Wilders. Ander punt: heeft hij gelijk?

Stapsgewijze ontmenselijking Afgelopen zondag hield burgemeester Eberhard van der Laan op de Auschwitz-herdenking in het hoofdstedelijke Wertheimpark een korte maar krachtige toespraak. Hij stelde dat elke vervolging klein begint met de stapsgewijze ontmenselijking van de gehate groep. Vervolgens gaat het van kwaad tot erger tot tenslotte de daadwerkelijke vervolgingen beginnen. Wij weten hoe het uiteindelijk met de joden afgelopen is maar er was ook een begin. Daarom, zo zei Van der Laan ongeveer, daarom nemen wij die eerste signalen in ónze tijd wel serieus. Met andere woorden: onze samenleving neemt in een vroeg stadium maatregelen omdat wij in tegenstelling tot onze overgrootouders wél weten hoe zoiets uit de hand kan lopen en zijn eigen dodelijke dynamiek krijgt.

Asscher denkt kennelijk in die richting als hij Philip Roth’s boek “Het Complot Tegen Amerika” waarschuwend omhoog houdt zoals hij dinsdagavond tot kennelijke verbijstering van Matthijs van Nieuwkerk bij DWDD deed.

Gedachtenexperiment Philip Roth is een van Amerikaans belangrijkste en meest gerespecteerde romanciers. Joodse thema’s spelen altijd een grote rol in zijn werk. Het Complot tegen Amerika is een gedachte-experiment. Wat had er kunnen gebeuren als de America First- beweging van de vroege jaren veertig inderdaad de overhand had gekregen.

Deze lawaaierige en snel groeiende beweging eiste dat de Verenigde Staten zich niet zouden bemoeien met de Tweede Wereldoorlog. Zij voerde heftig actie tegen de materiële steun die president Roosevelt gaf aan het door Hitler en de nazi’s belegerde Engeland van Winston Churchill.

De America First- beweging was samengesteld uit allerlei rechtse tot zeer rechtse pressiegroepen. Racisten en antisemieten vonden er een warm onthaal. Als Japan met zijn aanval op Pearl Harbour Amerika niet de oorlog in had getrokken, als Hitler vervolgens de Verenigde Staten niet de oorlog had verklaard, dan was het best mogelijk geweest dat Roosevelt het af had moeten leggen tegen America First en dat Charles Lindbergh het Witte Huis had betrokken. Hij was vanwege zijn vlucht over de Atlantische Oceaan een volksheld. Hij was ook het middelpunt geweest van een tragedie toen gangsters zijn kind ontvoerden, dat het niet overleefde. Hij kon ongemeen fel tekeer gaan tegen de elite en het daarmee verbonden jodendom. Kortom hij zou een ideale outsider zijn geweest in de verkiezingen van 1940 of 1944.

Het gedachte-experiment van Philip Roth is niet zo irreëel als het op het eerste gezicht lijkt. Het huiveringwekkende van het boek is dat hij ook nog zijn eigen familiegeschiedenis als uitgangspunt heeft genomen. Die verloopt anders als America First de macht krijgt in de Verenigde Staten.

In een interview met de Amerikaanse publieke omroep  legde Roth uit hoe hij te werk ging. Voor het overige vermijdt hij zoveel mogelijk vergelijkingen met het hedendaagse Amerika. Dat deed hij ook in een recent e-mail interview met de New Yorker. Toch geeft Roth The Donald enorm zijn vet. Hij noemt hem een oplichter en het profetische boek over de nieuwe president is volgens Roth niet zijn eigen roman maar The Confidence Man  van de beroemde negentiende eeuwse schrijver Herman Melville. Daarin neemt een aantal passagiers op een raderboot die de Mississippi afvaart, zonder uitzondering een oplichter in vertrouwen en vertellen hem hun verhalen. Over Trump zelf zegt Roth:

Het onvoorstelbare voorstelbaar Dat laatste lijkt dan toch weer op het betoog van Lodewijk Asscher. Trump maakt het onvoorstelbare voorstelbaar en dat geldt net zo goed voor zijn Europese bewonderaars zoals Wilders en Marine Le Pen. Nu wordt daar tegenin gebracht dat Europa en vooral Nederland de Verenigde Staten niet zijn en dat we nergens op ons continent zo’n winner takes all- principe hebben als aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, behalve misschien in Frankrijk.

Toch sijpelt het uiterst rechtse vertoog door in het algemeen spraakgebruik van de politiek. De Europese Commissie heeft het al over de veerdienst op de Middellandse Zee. Voorgesteld wordt om de Libische kustwacht beter uit te rusten en te bewapenen zodat die het vuile werk kan doen waarvoor de beschaafde Europeanen zich te keurig achten. De vluchtelingen die klem zitten op de Griekse eilanden kunnen verrekken, ook nu een ongemeen strenge winter ze treft. Ondertussen worden ze ook in de nodige main stream media afgeschilderd als terroristen tot het tegendeel is gebleken.

De praktijk van de Europese omgang met migranten en vluchtelingen verschilt minder met die van Trump en zijn trawanten dan we graag geloven. Kijk ook naar het buitengewoon breed geaccepteerde geschamper over het ‘w ir schaffen das’ van Angela Merkel, dat altijd buiten zijn context wordt geciteerd. De bondskanselier zei dat Duitsland wel voor hetere vuren had gestaan en dit probleem ook wel aan kon. Iedereen met een tikje historisch besef dacht toen aan de twaalf miljoen vluchtelingen die het verwoeste Duitsland van 1945 moest onderbrengen. Dan zou het nu waarachtig ook wel gaan.

Het begint klein. Het begint met ontmenselijking. Het loopt uit de hand als het niet tijdig gestopt wordt. In een gerenommeerd Amsterdams debatcentrum stellen de leden van het forum vast dat allerlei internationale verdragen een effectieve aanpak van het moslimprobleem verhinderen. Een mevrouw zegt, dat 2% moslims toch wel het maximale is dat een samenleving kan verdragen. Een professor noemt zich een beetje poezelig en zegt dat je klein moet beginnen. Dit alles wordt gezien als een normaal academisch angehaucht discours van bij uitstek deskundige heren. De populairste partijleider van het land belooft een geloofsvervolging te starten zodra hij aan de macht komt.

De tijd krijgt huiveringwekkende trekken. Daar had Lodewijk Asscher groot gelijk in. Los van de electorale overwegingen om juist dit thema op de agenda te zetten en los van het onmiskenbare feit dat hij de splinter in het oog van Amerika ziet en daardoor de aandacht afleidt van de balk in het oog van zijn eigen continent.

Het enige wat erop zit, is waakzaamheid.