Soenniet versus Sjiiet, de eeuwigdurende fabel

Soennieten versus Sjiieten, het is weer zo ver. De Nederlandse pers neigt het mythische en oriëntalistische argument van de vermeende 1400 jaar durende strijd tussen soennieten en sjiieten weer van stal te halen. De toenemende spanningen tussen ‘Soennitisch’ Saudi-Arabië en ‘Sjiitisch’ Iran fungeren als startschot om wederom deze eeuwenoude drogreden te herkauwen. Ik bedoel: de huidige frictie tussen Rusland en Turkije komt toch ook door de oorlog tussen Igor van het Kievse rijk en de Keizer van de Byzantijnen in 941? Lariekoek natuurlijk. De spanningen tussen Soennieten en Sjiieten staan in kinderschoenen en zijn sinds de Iraanse revolutie van 1979 opgelaaid. Kijken we in de geschiedenis dan is er overduidelijk bewijs dat soennieten en sjiieten  eeuwenlang in vrede hebben geleefd. Het toenemend sektarisme vindt zijn grondslag dan ook in de politiek en niet in de religie.

De verloren geschiedenis van het Midden-Oosten Voor degenen die niet overtuigd zijn, geen zorgen ik neem jullie even mee in de rijke geschiedenis van de Islam en de Midden-Oosten regio. Alhoewel er conflicten zijn geweest, zoals elke regio ter wereld deze gekend heeft, wordt volgens academicus Abdulaziz Sachedina de regionale geschiedenis gekenmerkt door pluralisme, diversiteit, acceptatie, multiculturalisme en ja mensen, zelfs democratie.

Als we historicus Steven Dale parafraseren dan  hebben de politieke imperia van het overmatig Soennitische Ottomaanse rijk en het Sjiitische Safavid rijk hun periode van conflicten gekend, maar bovenal honderden jaren vredig naast- en met elkaar geleefd. Belangrijk is dat binnen deze rijken, grote multiculturele gemeenschappen aanwezig waren en diverse religieuze groepen werden geaccepteerd terwijl in dezelfde periode Europa overhoop lag.

Eeuwenlang hebben dus Soennieten en Sjiieten maar ook Christenen, Joden en andere religieuze groepen vreedzaam samengeleefd. Dit blijkt ook uit de theologische studie van Islamgeleerde Sayyid ‘Abd al-Husayn Sharaf al-Din al-Musawi die uitgebreid de uitruil en wederzijdse beïnvloeding tussen Soennieten en Sjiieten aangaande Islamitische principes door de eeuwen heen heeft blootgelegd. Er is dus iets anders aan de hand dan religieuze verdeeldheid en strijd. Politiek!

Saudi-Arabië in verval De factor achter het toenemend sektarisme tussen de Soennieten en Sjiieten wordt thans gekenmerkt door een Saudi-Arabië, dat bewust wordt van zijn afnemende macht en de eventuele negatieve gevolgen voor zijn invloed op de rest van de regio. Waar 50 jaar geleden de Saudi’s het seculier-nationalisme van de charismatische President van Egypte Gamal Abdel Nasser wilden indammen (maar ook de soennitische Moslim Broederschap), is het nu de Iraanse macht die als potentieel gevaar wordt gezien.

Dat Saudi-Arabië al decennialang vriendjes is met het Westen, ondanks de mensenrechtenschendingen, executies, verspreiding en financiering van duizenden Wahabistische en Salafistische instellingen, een onverbiddelijk dictatoriaal regime en tevens baasje mag spelen in de Golf regio, maakt Saudi-Arabië natuurlijk veel machtiger dan Iran dat louter Hezbollah, een sterk verzwakte Assad en wat delen in Irak tot zijn invloedssfeer heeft.

We laten even de hypocrisie van westerse overheden terzijde. Belangrijker is het verschil tussen 50 jaar geleden en nu; toenemende droogte in Saudi-Arabië resulteert in afnemende landbouwproductie met de potentie dat net zoals in Syrië, Egypte en Yemen dit de reden kan zijn achter toenemende burgerlijke onrust. In combinatie met de steeds verder afnemende oliewinsten kan deze ontwikkeling desastreus zijn omdat 80 procent van de statelijke inkomsten bestaan uit olieopbrengsten.

Om te beginnen met de afnemende oliewinsten. Het Journal of Petroleum Science and Engineering schat dat over 13 jaar de olieproductie zijn piek heeft bereikt en deze daarna onverbiddelijk zal afnemen. Bovendien neemt de binnenlandse consumptie toe terwijl de exporten van olie dalen. In een onderzoek van Citigroup wordt verwacht dat het niet meer dan 15 jaar zal duren voordat de netto exporten van olie tot 0 worden gebracht. Wat betekent dat de 80 % van alle inkomsten voor het regime uit olie, voorgoed zullen dalen en zelfs verdwijnen.

Wat betreft de toenemende onzekerheid in landbouwproductie. De VN Voedsel- en Landbouw organisatie concludeerde in 2010 dat “Saudi-Arabië zeer kwetsbaar is voor klimaatverandering vanwege het droge ecosysteem en gelimiteerde renewable water resources. Daarbij blijft de staat zeer afhankelijk van olie-exporten, terwijl sterke demografische groei het vermogen van de overheid verzwakt om te voorzien in toenemende behoeften van de bevolking”.

De afname van olieopbrengsten, een toename van de vraag naar landbouwproducten en daarentegen weer een afnemende landbouwproductie, betekenen dat het tam-houden-van-burgers-beleid, dat door middel van grote subsidies (verkregen door de olieopbrengsten) inwoners van voedsel, huizing en anderen consumentengoederen voorziet, in zijn laatste fase is aangekomen. Het alternatief is tot nog toe niet geformuleerd en precies om die reden tracht Saudi-Arabië, in tegenstelling tot het vermeende Soennietisch-Sjiietische conflict, de eeuwenoude politieke verdeel-en-heers strategie waarbij Soennieten en Sjiieten tegen  elkaar op worden gezet, om zo invloed op de regio te behouden.

Niet religie dus, maar politiek Natuurlijk moeten we niet overmoedig raken en ontkennen dat er geen frictie is tussen Soennieten en Sjiieten. Vanuit mijn eigen kringen weet ik dat er onder sommigen een antipathie heerst tegenover de ander (Soenniet of Sjiiet). Natuurlijk zijn er de afgelopen jaren conflicten geweest tussen Soennieten en Sjiieten. Belangrijker is echter dat men inziet dat de toenemende frictie een gevolg is van een geopolitiek machtsspel dat onwetendheid en haat in de Islamitische schoot werpt omwille van politiek gewin. Dit staat echter los van religieuze verbinding op grond van het zijn van een Soenniet of Sjiiet.

Laten we vooral niet vergeten dat er ook moslims zijn die niet in deze val trappen , laten we niet de onderlinge huwelijken vergeten, laten we niet de woorden van een 80 jarige Pakistaanse boer vergeten: “Soennietische-Sjiietische broederschap heb ik vanaf mijn kindertijd mogen meemaken, eigenlijk kan ik zeggen: vanaf de dag dat ik geboren ben”. Of misschien wel het belangrijkst, de woorden van de Vierde Kalief Ali die tegen Malik zei : “Weet dat er twee soorten mensen zijn: zij die je broeders zijn in religie en zij die je gelijken zijn in de mensheid.”