Zit één man achter het Brusselse terreurnest?

Er wordt veel gespeculeerd over waarom jongeren radicaliseren en overgaan tot het plegen van terreurdaden. Vooral in de Brusselse wijk Molenbeek. Iedere oorzaak die wordt genoemd, van werkloosheid en racisme tot salafisme, blijkt bij nader inzien onvoldoende om het fenomeen te verklaren. De New York Times komt met een andere verklaring. In Molenbeek opereerde een zeer effectieve ronselaar die een groot aantal jongeren heeft doen radicaliseren. Veel van de terroristen die aanslagen pleegden in Brussel en Parijs hebben met deze 42-jarige Khalid Zerkani te maken gehad. Ook de man die eind maart in Rotterdam werd opgepakt maakte deel uit van het zogeheten Zerkani-netwerk.

Een moeder wiens zoon naar Syrië afreisde en daar om het leven kwam, noemt de man “een tovenaar”. In Brussel luidt zijn bijnaam Vadertje Kerstman omdat hij jongeren zo gul hielp met geld. Eenmaal aan hem gebonden haalde de in 2002 tot Belg genaturaliseerde Marokkaan, die ook enige tijd in Nederland verbleef en zelf nooit in Syrië is geweest, hen over tot de gewelddadige jihad. In anderhalf jaar tijd reisden er 18 jongeren uit zijn omgeving af naar Syrië.

Zijn methode bestaat er uit dat hij jongeren niet probeert te bekeren tot een vrome levensstijl. Integendeel, hij zocht juist naar jongeren die al in de criminaliteit zaten en hield ze voor dat ze goed bezig waren. De criminele jongeren waren een ideale doelgroep omdat ze beïnvloedbaar waren, niet afkerig van geweld en al overweg konden met wapens. Zerkani wordt gezien als de man achter de opkomst van de zogeheten ‘gangster-jihad’, criminelen die in vrij korte tijd bekeerd worden tot islamitisch radicalisme. Het verklaart ook waarom veel van de verdachten Marokkaans, dan wel anderszins Noordafrikaans zijn. Zerkani kon ze vanwege de gezamenlijke culturele achtergrond makkelijker benaderen. In jongeren van Turkse afkomst bijvoorbeeld was hij niet geïnteresseerd.

In juli werd hij tot twaalf jaar gevangenis veroordeeld wegens deelname aan een terroristische organisatie. Pas na dat vonnis is duidelijk geworden dat zijn invloed vermoedelijk nog veel verder reikte. De Belgische justitie ziet hem als de man die een hele generatie jongeren gecorrumpeerd heeft. Bij zijn arrestatie had hij duizenden euro’s op zak zonder een goede verklaring voor de herkomst van dat geld te kunnen geven.

Vorige maand schreef ook NRC over Zerkani. Volgens de krant is zijn rol misschien al “een gepasseerd station” omdat onder de laatste terroristen lui zitten die op eigen houtje radicaliseerden.

Intussen blijft ook de vraag waarom types als Zerkani en zijn radicale voorgangers zo lang ongestoord hun gif konden verspreiden. Velen wijzen naar Philippe Moureaux, politicus van de Franstalige socialistische partij PS. Hij was bijna tien jaar lang burgemeester van Molenbeek, tot 2012. In 2010 veroorzaakte hij een golf van verontwaardiging door een aanslag met een Kalasjnikov op Brusselse agenten af te doen als een randverschijnsel. De crimineel die de aanslag pleegde was Ibrahim Bakraoui. Hij werd veroordeeld tot 10 jaar maar kwam na 4 jaar alweer vrij. Hij zou een van de twee terroristen zijn die zich op Zaventem heeft opgeblazen om zoveel mogelijk mensen te vermoorden.

Moureaux is ook om een andere reden bekend. In 1981 voerde hij als minister van Justitie de antiracisme-wet in, die ook wel naar hem vernoemd wordt. Erg effectief was de wet overigens niet. 10 jaar later bleek dat het slechts in 1,6 procent van de aangiftes tot een veroordeling kwam.