Verkiezingen: Alles draait om de Eerste Kamer

Vandaag gaat Nederland weer naar de stembus. De kiezer kiest nieuwe provinciale vertegenwoordigers en daarmee indirect ook een nieuwe Eerste Kamer. De kabinetspartijen VVD en PvdA hebben momenteel in de Eerste Kamer geen meerderheid. Woensdag zal blijken of het volk vertrouwen heeft in het beleid van kabinet Rutte II en de regering ook in de senaat – weliswaar indirect – een meerderheid gunt. De peilingen scheppen in ieder geval andere verwachtingen; zowel de PvdA als de VVD lijken te moeten inleveren.

Update 0:40 47% van de stemmen geteld: Update 0:20 Frans Weisglas wijst op twitter nog maar eens fijntjes op de absurditeit van de afgelopen tijd gevoerde campagnes: Update 0:10 In Amsterdam is D66 de grootste partij geworden. Landelijk is inmiddels 21,9% van de stemmen geteld:

Update 0:00 De verkiezingsavond heeft in ieder geval iets revolutionairs opgeleverd, getuige een uitspraak van SGP-voorman Kees van der Staaij:

Update 23:50 Na 17% van de stemmen is er wederom het een en ander verschoven, onder andere bij het CDA en GroenLinks:

Update 23:35 Nadat 14% van de stemmen geteld is doet de NOS een nieuwe voorspelling voor de verdeling in de Eerste Kamer. Het blijft spannend. Het CDA zou op basis hiervan de grootste worden met 14 zetels, 1 meer dan de VVD. De PVV zou nu de derde partij zijn met 10 zetels, 1 meer dan SP en D66.

Update 23:25 In Rotterdam is de PVV bij een extreem lage opkomst van 35% de grootste partij geworden. In Venlo is de PVV die positie juist kwijtgeraakt aan het CDA.

Update 23:15 Ook in Groningen is er nu een exitpoll. De perikelen rond de gaswinning hebben er voor gezorgd dat voor het eerst sinds lang de PvdA niet de grootste partij is. De PvdA daalt van 12 naar 7 zetels en wordt ingehaald door de SP die van 6 naar 8 gaat. De VVD verliest er 2 en gaat naar 4. De nieuwe partij Groninger belang komt op 2 zetels.

Update 22:10 De Uitslagenavond van de NOS richt zich bijna volledig op de gevolgen van deze verkiezingen voor de Eerste Kamer en de coalitie. Dat leidt tot de volgende cynische tweet:

Update 21:35

In de tweede exitpoll zijn weinig verschillen te zien met de eerste. Vertaald naar de Eerste Kamer zou de PVV nu 2 zetels verliezen in plaats van 1. Die zetel komt er bij D66 bij, die nu met 10 even groot wordt als de SP. De opkomst lijkt met 49% zo’n 7% lager te zijn geworden dan vier jaar geleden. Dit is een overzicht van de opkomstcijfers door de jaren heen: Update 21:05 De NOS presenteert de eerste exitpoll:

Zoals verwacht verliezen de coalitiepartijen fors. Met alle onzekerheid die zo’n eerste exitpoll in zich draagt, vertaald naar de Eerste Kamer leidt dat tot het volgende plaatje:

Als dit uitkomt dan is de VVD met het CDA verwikkeld in een strijd om wie het grootste wordt. D66 groeit flink, maar wordt niet groter dan de SP, zoals wel werd verwacht. De SP lijkt wel groter te worden dan de PvdA. Opvallend is ook het verlies van de PVV.

Update 13:00

Oud-voorzitter Gerdi Verbeet vindt dat de discussie over het huidige politieke stelsel in Nederland, ook na de Provinciale Statenverkiezingen gevoerd moet blijven worden. Dat zei ze bij het KRO-programma De Ochtend van 4.

Verbeet zei onder andere:

Niemand begrijpt precies hoe het gaat. Ik vind het niet meer passen in deze tijd.

De oud-politica vindt dat de Eerste Kamer afgeschaft moet worden omdat de machtsverhoudingen volgens haar niet meer kloppen.

Nu zie je een Eerste Kamer die op basis van de uitslag eigenlijk op dit moment Tweede Kamertje aan het spelen is. Ik zou veel liever in plaats van de Eerste Kamer een veel directere relatie met de kiezer hebben. Dat kiezers op een aantal thema’s kunnen zeggen: dit doen we wel, en dit doen we niet.  Een Eerste Kamer die tot stand komt via loting, vind ik een goed voorstel.

Eerder:

De afgelopen weken waren het vooral kopstukken uit de Tweede Kamer die aan het woord kwamen, over zaken die vooral in de landelijke politiek spelen. Dat is lastig voor de kiezer, wanneer je beseft dat de verkiezingen woensdag gaan om de Provinciale Staten en de waterschappen. Inhoudelijk gezien kwamen we van alles tegen: van populistische ‘wel of niet uit de EU’-stellingen, tot vragen over de aanpak van jihadisme. Van kritiek op de grote macht van de zorgverzekeraars tot de hoge werkeloosheid in Nederland. En indirect zijn al deze thema’s uiteraard van groot belang; het is immers de Eerste Kamer die het beleid van het kabinet kan goed- of afkeuren.

Volgens de laatste peilingen lijkt de VVD de grootste partij te worden met 12 zetels; een verlies van 4 ten opzichte van het huidige aantal. De partij wordt gevolgd door de PVV (11), het CDA, de SP en D66, alle drie met in totaal 10 zetels.

Het is nog maar de vraag of het slotdebat, dat dinsdagavond bij de NOS werd gehouden, de zwevende kiezer heeft weten te overtuigen. De partijleiders wasten vooral elkaar de oren. Zo viel Mark Rutte het CDA fel aan, door te stellen dat een stem op het CDA een verloren stem is. D66-leider Alexander Pechtold en PVV-leider Geert Wilders deden het debat dat zij maandag bij EenVandaag hadden nog eens dunnetjes over; dit keer bespraken zij het thema energiebeleid. Pechtold verwijt Wilders vast te houden aan oude energie en daarmee afhankelijk te blijven van de Russische president Poetin, terwijl Wilders de D66-leider verwijt niet het eerlijke verhaal te vertellen, over bijvoorbeeld windmolens. “Daar moet subsidie bij, anders lukt het niet.” Hoewel het debat geen spektakel opleverde, klonk op Twitter veelal lof voor de NOS, omdat nu eens een inhoudelijk debat werd gevoerd. Het moment dat vanuit het publiek op de meeste reacties kon rekenen, was toen Wilders meende dat ‘we elkaar niet bang moeten maken’. Verrast door zijn eigen woorden zag de PVV-leider er zelf gelukkig ook de humor van in.

Waar gaan de Provinciale Staten eigenlijk over? De provincies beslissen over de ruimtelijke ordening. Zo bepalen ze bijvoorbeeld waar wegen komen, of over woon- en industriegebieden. Ze zijn bovendien verantwoordelijk voor de aanleg van provinciale wegen, fietspaden en bruggen. Ook controleren ze de gemeentes en waterschappen en zijn ze verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van ambulances, sportgelegenheden, monumenten en houden ze toezicht op milieuwetten.

De opkomst bij de laatste PS-verkiezingen was slechts 56 procent, tegenover 74,6 prcent bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen. Desalniettemin was dit een stijging; in 2007 nam slechts 46,4 procent de moeite om naar de stembus te gaan. De hogere opkomst in 2011 is mogelijk te danken aan de Eerste Kamer; ook toen speelde de senaat een grote rol omdat kabinet Rutte I daar een meerderheid probeerde te krijgen.

Omdat de opkomst bij de laatste waterschapsverkiezingen zo laag was, heeft de regering besloten deze samen te voegen met de Provinciale Statenverkiezingen. De laatste verkiezingen vonden plaats in 2008. De waterschappen zijn in Nederland verantwoordelijk voor het waterbeheer. Zo zorgen zij voor de aan- en afvoer van water, het zuiveren van rioolwater en het onderhoud van waterkeringen.

Mocht je door de politieke bomen het bos niet meer zien, NOS op 3 heeft per provincie op een rijtje gezet wat de belangrijkste punten zijn bij deze verkiezingen. Bekijk dat overzicht hier.