Raad van State: referenda ondermijnen de democratie

Directe ‘volksdemocratie’ door middel van referenda: het klinkt misschien als een goed idee, maar dat is het niet. Dat schrijft de Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan van de overheid, in zijn jaarverslag aan de Tweede Kamer. De ondoordachte invoering van referenda zal vroeg of laat de werking van de Nederlandse vertegenwoordigende democratie juist ondermijnen. Met referenda wordt de verantwoordelijkheid van de wetgever bij de burger neergelegd, maar die is daar volgens de Grondwet helemaal niet toe bevoegd. Bovendien kan de burger er geen verantwoordelijkheid over afleggen. Nu is het referendum in Nederland altijd raadgevend. Het altijd willen volgen van de uitslag van het raadgevende referendum is hierdoor omstreden.

Er is een verschil tussen directe en indirecte democratie, de twee zijn een tegenstelling, aldus de Raad van State, die de politiek adviseert hier niet al te lichtzinnig mee om te gaan. Politici die referenda organiseren houden de burger valse verwachtingen voor: de burger denkt dankzij het referendum macht te hebben, maar in werkelijkheid is dat niet zo.

De Volkskrant schrijft hierover:

Vice-president van de Raad van State, Piet Hein Donner, wijst erop dat de vertegenwoordigende democratie iets anders is dan een ‘volksdemocratie’. In een directe democratie staan deelbelangen en tegenstellingen centraal, terwijl in een vertegenwoordigende democratie het juist gaat om bruggen bouwen en belangenafweging, aldus Donner. “Die laatste stijlfiguur ziet men steeds meer opdringen in vertegenwoordigende organen. Daardoor hapert de besluitvorming.”